TRƯỜNG HẬN CA.
Bạch Cư Dị

(Nguyên tác bằng Hán văn nằm ở sau cuối)

Phiên âm:

Hán hoàng trọng sắc tư khuynh quốc
Ngự vũ đa niên cầu bất đắc
Dương gia hữu nữ sơ trưởng thành
Dưỡng tại thâm khuê nhân vị thức
Thiên sinh lệ chất nan tự khí
Nhất triêu tuyển tại quân vương trắc
Hồi mâu nhất tiếu bách mị sinh
Lục cung phấn đại vô nhan sắc
Xuân hàn tứ dục Hoa Thanh trì
Ôn tuyền thuỷ hoạt tẩy ngưng chi
Thị nhi phù khởi kiều vô lực
Thuỷ thị tân thừa ân trạch thì
Vân mấn hoa nhan kim bộ dao
Phù dung trướng noãn độ xuân tiêu
Xuân tiêu khổ đoản nhật cao khởi
Tòng thử quân vương bất tảo triều
Thừa hoan thị yến vô nhàn hạ
Xuân tòng xuân du dạ chuyển dạ
Hậu cung giai lệ tam thiên nhân
Tam thiên sủng ái tại nhất nhân
Kim ốc trang thành kiều thị dạ
Ngọc lâu yến bãi tuý hoà xuân
Tỷ muội huynh đệ giai liệt thổ
Khả liên quang thái sinh môn hộ
Toại linh thiên hạ phụ mẫu tâm
Bất trọng sinh nam trọng sinh nữ
Ly cung cao xứ nhập thanh vân
Tiên nhạc phong phiêu xứ xứ văn
Hoãn ca mạn vũ ngưng ty trúc
Tận nhật quân vương khan bất túc
Ngư Dương bề cổ động địa lai
Kinh phá Nghê thường vũ y khúc
Cửu trùng thành khuyết yên trần sinh
Thiên thặng vạn kỵ tây nam hành
Thuý hoa dao dao hành phục chỉ
Tây xuất đô môn bách dư lý
Lục quân bất phát vô nại hà
Uyển chuyển nga mi mã tiền tử
Hoa điền uỷ địa vô nhân thu
Thuý kiều, kim tước, ngọc tao đầu
Quân vương yểm diện cứu bất đắc
Hồi khan huyết lệ tương hoà lưu
Hoàng ai tản mạn phong tiêu tác
Vân sạn oanh vu đăng Kiếm Các
Nga My sơn hạ thiểu nhân hành
Tinh kỳ vô quang nhật sắc bạc
Thục giang thuỷ bích Thục sơn thanh
Thánh chủ trieu triêu mộ mộ tình
Hành cung kiến nguyệt thương tâm sắc
Dạ vũ văn linh trường đoạn thanh
Thiên tuyền địa chuyển hồi long ngự
Đáo thử trừ trừ bất nhẫn khứ
Mã Ngôi pha hạ nê thổ trung
Bất kiến ngọc nhan không tử xứ
Quân thần tương cố tận triêm y
Đông vọng đô môn tín mã quy
Quy lai trì uyển giai y cựu
Thái Dịch phù dung Vỵ Ương liễu;
Phù dung như diện liễu như mi
Đối thử như hà bất lệ thuỳ
Xuân phong đào lý hoa khai nhật
Thu vũ ngô đồng diệp lạc thì
Tây Cung, Nam Nội đa thu thảo
Lạc diệp mãn giai hồng bất tảo
Lê viên đệ tử bạch phát tân
Tiêu Phòng a giám thanh nga lão
Tịch điện huỳnh phi tứ tiễu nhiên
Cô đăng khiêu tận vị thành miên
Trì trì chung cổ sơ trường dạ
Cảnh cảnh tinh hà dục thự thiên
Uyên ương ngoã lãnh sương hoa trọng
Phỉ thuỷ khâm hàn thuỳ dữ cộng
Du du sinh tử biệt kinh niên
Hồn phách bất tằng lai nhập mộng
Lâm Cùng đạo sĩ Hồng Đô khách
Năng dĩ tinh thành trí hồn phách
Vị cảm quân vương triển chuyển tư
Toại giao phương sĩ ân cần mịch
Bài không ngự khí bôn như điện
Thăng thiên nhập địa cầu chi biến
Thượng cùng bích lạc hạ hoàng tuyền
Lưỡng xứ mang mang giai bất kiến
Hốt văn hải thượng hữu tiên sơn
Sơn tại hư vô phiếu diểu gian
Lâu các linh lung ngũ vân khởi
Kỳ trung xước ước đa tiên tử
Trung hữu nhất nhân tự Thái Chân
Tuyết phu hoa mạo sâm si thị
Kim khuyết tây sương khấu ngọc quynh
Chuyển giao Tiểu Ngọc báo Song Thành
Văn đạo Hán gia thiên tử sứ
Cửu hoa trướng lý mộng hồn kinh
Lãm y thôi chẩm khởi bồi hồi
Châu bạc ngân bình di lý khai
Vân kết bán thiên tân thuỵ giác
Hoa quan bất chỉnh há đường lai
Phong xuy tiên duệ phiêu phiêu cử
Do tự Nghê Thường vũ y vũ
Ngọc dung tịch mịch lệ lan can
Lê hoa nhất chi xuân đới vũ
Hàm tình ngưng thế tạ quân vương
Nhất biệt tâm dung lưỡng diểu mang!
Chiêu Dương điện lý ân ái tuyệt
Bồng Lai cung trung nhật nguyệt trường
Hồi đầu hạ vọng nhân hoàn xứ
Bất kiến Trường An kiến trần vụ
Duy tương cựu vật biểu thâm tình
Điến hạp kim hoa ký tương khứ
Thoa lưu nhất cổ, hạp nhất phiến
Thoa tích hoàng kim hạp phân điến
Đãn giao tâm tự kim điến kiên
Thiên thượng nhân gian hội tương kiến
Lâm biệt ân cần trung ký từ
Từ trung hữu thệ lưỡng tâm tri:
Thất nguyệt thất nhật Trường Sinh điện
Dạ bán vô nhân tư ngữ thì
"Tại thiên nguyệt tác tỵ dực điểu
Tại địa nguyện vi liên lý chi"
Thiên trường địa cửu hữu thì tận
Thử hận miên miên vô tuyệt kỳ.

TA CÓ CÁC BẢN DỊCH SAU ĐÂY:

1. Bản dịch của Yã Hạc Trịnh Nguyên:

Vua Hán ước mơ người quốc sắc,
Bao năm tìm kiếm luống công toi.
Họ Dương có gái hoa đương nở,
Khoá kín buồng xuân, hận lẻ loi.
Sắc đẹp trời sinh khôn bỏ phí,
Ngai vàng một sớm được ngồi chung.
Một cười khêu gợi trăm mê luyến,
Xoá mất hồng nhan ở sáu cung.
Xuân lạnh, Hoa thanh hồ sẵn đó,
Suối tuôn dòng ấm tắm hoa khôi,
Vua ban ân trạch, con hầu nịnh
Sáng dậy phò nâng ẻo lả ngồi.
Ngày dạo sen vàng bay tóc mượt,
Đêm xuân trướng ấm ủ hoa đào.
Mặt trời lên vội, đêm xuân ngắn,
Từ đấy nhà vua nhãng thị trào.
Yến ẩm vui vầy thôi chẳng ngớt;
Đêm đêm xuân tứ lại xuân tình.
Ba ngàn cung nữ, ba ngàn mối,
Sủng ái từ đây thanh hầu thánh chúa,
Anh em nhuần gội ơn mưa móc,
Nhà cửa hàn vi rạng rỡ lây.
Thiên hạ đem lòng mơ phú quý,
Khinh trai trọng gái kể từ đây.
Ly Cung cao tít lồng mây biếc,
Tiên nhạc mê hồn vẳng bốn phương.
Sớm tối ca êm hoà múa dịu
Não nùng tơ trúc đắm quân vương.
Ầm ầm chiêng trống Ngư Dương dấy,
Khúc hát Nghê Thường hoảng vỡ tan.
Thành khuyết xôn xao mù khói bụi,
Xe rồng rong ruổi hướng tây nam.
Khi đi khi nghỉ, cờ phơ phất.
Trăm dặm đường Tây bước gập ghềnh.
Quân sĩ căm hờn, không chịu tiến:
Mày ngài trước ngựa phải hy sinh!
Hoa tai bỏ đất, không người nhặt,
Trăm ngọc thoa vàng lả tả rơi.
Đứt ruột quân vương đành giấu mặt.
Ngoảnh nhìn máu chảy lệ ràn trôi.
Bụi vàng tản mác đìu hiu gió,
Kiếm Các cheo leo sạn đạo dài.
Chân núi Nga Mi buồn bã vắng;
Tinh kỳ nhợt thếch, mặt trời phai.
Nước non Ba Thục xanh xanh biếc,
Sớm tối nhà vua trĩu nhớ nhung.
Quạnh quẽ hành cung, trăng gợi thảm,
Đêm mưa chuông vắng tiếng đau lòng.
Trời xoay đất chuyển quày long ngự,
Chốn cũ ngừng thăm dạ ngẩn ngơ.
Mặt ngọc giờ đâu? trơ tử địa,
Mã ngôi ảm đảm đất bùn nhơ,
Vua tôi nhỏ lệ đầm bâu áo,
Kinh khuyết vời trông tế ngựa về,
Về tới, vườn ao như thuở trước.
Vị Ương lá liễu giống mày ai,
Phù dung Thái Dịch trông như mặt.
Cảnh cũ tình xưa giọt lệ rơi!
Đào lý nở hoa xuân gió thoảng,
Mưa thu đổ rụng lá ngô đồng.
Tây cung Nam nội đầy thu thảo,
Phủ kín thềm hoang lá úa hồng.
Con hát Lê viên sầu tóc bạc,
Tiêu phòng thái giam hận răng long.
Tối nhìn đom đóm bay le lói.
Khêu cạn đèn khuya giấc chửa an.
Dằng dặc năm canh rền trống điểm,
Sông Ngân lấp lánh báo đêm tàn.
Mái lầu thánh thót rơi sương lạnh,
Đắp chiếc mền đơn, nhớ độ nào...
Sống thác bao năm đằng đẵng biệt,
Hương hồn sao chẳng hiển chiêm bao!
Lâm Cùng may có tay phương sĩ,
Một phép chiêu hồn dậy tiếng tăm,
Thương cảm quân vương trằn trọc nhớ,
Mới sai đạo sĩ cố truy tầm.
Cỡi mây lướt gió nhanh như chớp,
Lên tận trời cao xuống đất sâu.
Bích Lạ, Hoàng Thuyền đi khắp chỗ,
Mênh mông nào thấy bóng ai đâu!
Chợt nghe ngoài biển nơi không ảo,
Lơ lửng mơ hồ có núi tiên.
Cung điện chập chờn mây ngũ sắc.
Tiên nga tha thướt dạo trong đền,
Mặt hoa da tuyết riêng nàng nọ,
Phảng phất hình dung, tợ Thái Chân.
Gõ cửa hiên tây vàng rực rỡ,
Báo tin Tiểu Ngọc, nhắn Song Thành.
Nghe tin sứ giả đời vua Hán
Trướng gấm hồn mơ bỗng giựt mình.
Dã dượi ngồi lên, thu vạt áo,
Rèm châu bình lạc, mở lần ra.
Tóc mây lệch nửa, nghiêng nghiêng mũ
Bước xuống thềm loan, dáng thẫn thờ.
Tay áo gió lay bay phất phới,
Tưởng như đang múa Nghê Thường xưa.
Âm thầm mặt ngọc lưa thưa lệ,
In một cành lê điểm điểm mưa.
Ngầm sầu ngưng lệ, tạ quân vương,
Từ thuở âm dương biệt mỗi phương.
Trong điện Chiêu Dương, ân ái tuyệt,
Bồng lai tiên cảnh, tháng năm trường.
Ngoảnh đầu trông xuống nơi trần thế,
Chẳng thấy Trường An, thấy bụi mù.
Gởi tỏ tình tâm trong vật cũ,
Thoa vàng hộp đá kính dâng vua.
Hộp đá thoa vàng đem bẻ nửa,
Nửa thì giữ lại, nửa đưa trao,
Lòng sao chỉ nguyện như vàng đá,
Hạ giới thiên đình sẽ gặp nhau.
Lúc sắp lui về còn nhắn nhủ,
Nhắc lời thệ ước giữa đôi bên.
Năm xưa, trùng thất, Trường Sinh điện.
Vắng vẻ đêm khuya thủ thỉ truyền:
"Trên trời nguyện hoá chim liền cánh,
Dưới đất làm cây nhánh dính liền".
Trời đất lâu bền rồi sẽ tận,
Hận này muôn thuở vẫn miên miên.


2. Bản dịch của Tản Đà:

Đức vua Hán mến người khuynh quốc
Trải bao năm tìm chuốc công tai
Nhà Dương có gái mới choai
Buồn xuân khóa kín chưa ai bạn cùng
Lạ gì của tuyết đông ngọc đúc
Chốn ngai vàng phút chốc ngồi bên
Một cười trăm vẻ thiên nhiên
Sáu cung nhan sắc thua hờn phấn son
Trời xuân lạnh suối tuôn mạch ấm
Da mỡ đông kỳ tắm ao Hoa
Vua yêu bận ấy mới là
Con hầu nâng dậy coi đà mệt thay
Vàng nhẹ bước lung lay tóc mái
Màn phù dung êm ái đêm xuân
Đêm xuân vắn vủn có ngần
Ngai rồng từ đấy chậm phần vua ra
Suốt ngày tháng tiệc hoa vui mãi
Đêm xuân tàn, xuân lại còn đêm
Ba ngìn xinh đẹp chị em
Ba ngìn yêu quí chất nêm một mình
Nhà vàng đúc, đêm thanh ấm áp
Lầu ngọc cao, say ắp mầu xuân
Anh em sướng đủ mọi phần
Mà cho thiên hạ có lần rẻ trai
Vẳng tiên nhạc khắp nơi nghe biết
Làn gió đưa cao tít Ly cung
Suốt ngày múa hát thung dung
Tiếng tơ, tiếng trúc say lòng quân vương
Ầm tiếng trống Ngư Dương kéo đến
Khúc Nghê Thường tan biến như không
Chín lần thành khuyết bị tung
Nghìn xe, muôn ngựa qua vùng Tây Nam
Đi lại đứng hơn trăm dậm đất
Cờ thúy hoa bóng phất lung lay
Sáu quân rúng rắng làm rầy
Mày ngài trước ngựa lúc này thương ôi!
Ai người nhặt thoa rơi bỏ đất
Ôi! Thúy Kiều ngọc nát vàng phai
Quân vương bưng mặt cho rồi
Quay đầu trông lại, máu trôi lệ dàn
Gió tung bụi mê man tản mác
Đường thang mây Kiếm Các lần đi
Vắng tanh, dưới núi Nga My
Mặt trời nhạt thếch , tinh kỳ buồn tênh
Đát Ba Thục non xanh nước biếc
Lòng vua cha thương tiếc hôm mai
Thấy trăng luống những đau người
Đêm mưa đứt ruột, canh dài tiếng chuông
Phút trời đất quay cuồng vận số
Bánh xe rồng đến chỗ ngày xưa
Đất bùn chỗ chết còn trơ
Thấy đâu mặt ngọc! Bây giờ Mã Ngôi!
Đầm vạt áo, vua tôi giọt lệ
Gióng dây cương, ngựa tế về đông
Cảnh xua dương liễu, phù dung
Vị Ương, Thái Dịch hồ cung vẹn mười
Phù dung đó, mặt ai đâu tá ?
Mày liễu đâu ? Cho lá còn như
Càng trông hoa liễu năm xưa
Càng xui nước mắt như mưa ướt đầm
Xuân đào lý gió đêm huê nở
Thu khi mưa rụng lá ngô đồng
Kìa Nam Uyển, nọ Tây Cung
Đầy thềm ai quét lá hồng thu rơi?
Vườn lê cũ những ai con hát?
Mái tóc coi trắng phớt lạ lùng
Những ai coi giữ tiêu phòng?
Mày xanh thuở ấy nay cùng già nhăn
Trước cung điện nhìn sân đêm tối
Đom đóm bay gợi mối u sầu
Ngọn đền khêu đã cạn dầu
Khó thay, giấc ngủ dễ hầu ngủ xong!
Tiếng canh tối tùng tùng điểm trống
Năm canh dài chẳng giống đêm xưa
Sông Ngân lấp lánh sao thưa
Trời như muốn sáng, sao chưa sáng trời?
Tren mái ngói sương rơi ướt lạnh
Trong chăn nằm bên cạnh nào ai?
Cách năm sống thác đôi nơi
Thấy đâu hồn phách vãng lai giấc nồng?
Khách đạo sĩ Lâm Cùng có gã
Chơi Hồng Đô phép lạ thần thông
Xót vì vua chúa nhớ nhung
Mới sai phương sĩ hết lòng ra tay
Cưỡi luồng gió như bay như biến
Tren trời xanh, dưới đến đất đen
Hai nơi bích lạc, hoàng tuyền
Dưới tren tìm khắp mơ huyền thấy chi!
Sực nghe nói tìm đi mé bể,
Có non tiên ngoài phía hư không
Rỡ ràng cugn điện linh lung
Xa trông năm sắc mây lồng đẹp sao!
Trong tha thướt biết bao tiên tử
Một nàng tiên tên chữ Ngọc Chân
Mặt hoa da tuyết trắng ngần
Dáng như người ấy có phần phải chăng?
Mái tây gõ cửa vàng then ngọc
Cậy đưa tin Tiểu Ngọc, Song Thành
Nghe tin sứ giả Hán Đình
Cửa hoa trong trướng giật mình giấc mơ
Cầm áo dậy, thẩn thơ buồn bực,
Mở rèm châu, bình bạc lần ra
Bâng khoâng nửa mái mây tà
Thềm cao xuống chiếc mũ hoa lệch đầu
Phớt tay áo bay màu ngọn gió
Giống Nghê Thường khúc múa năm xưa
Lệ dàn mặt ngọc lưa thưa
Cành lê hoa trĩu hạt mưa xuân đầm
Ngừng nước mắt âm thầm buồn bã
Đội ơn lòng, xin tạ quân vương
Từ ngày cách trở đôi phương
Vắng tanh tăm tiếng, mơ màng hình dong
Nơi đế điện dứt vòng ân ái
Chốn tiên cugn thư thái hàng ngày
Cõi trần ngoảnh lại mà hay
Tràng An chẳng thấy, thấy đầy bụi nhơ!
Lấy chi tỏ tình xưa thăm thú?
Gửi cành hoa vật cũ cầm xuôi
Thoa vàng hộp khảm phân đôi
Nửa xin để lại nửa thời đem đi
Chỉ xin nguyện lòng ghi dạ tạc
Tựa hoa vàng bền chắc không phai
Thời cho cách trở đôi nơi
Nhân gian rồi với trên trời gặp nhau
Ân cần dặn mấy câu lâm biệt
Lời thề xưa lòng biết với lòng
Là đêm trùng thất ngồi chung
Trường Sinh sẵn điện vắng không bóng người
Xin kết nguyện chim trời liền cánh
Xin làm cây cành nhánh liền nhau
Thấm chi trời đất dài lâu
Giận này dặc dặc dễ hầu có nguôi.


3. Bản dịch của Trường Xuân Phạm Liễu:

Đường minh Hoàng, người say mê sắc đẹp
Đã bao năm ngự trị chốn Đô thành
Mải kiếm tìm cho được gái xuân xanh
Đành thất vọng! Bỗng một chiều xuân ấy
Nhà họ Dương có gái hiền lộng lẫy
Chốn khuê phòng chưa ai biết ai hay
Trời sinh ra nhan sắc đẹp thế này
Sao nỡ để rơi vào trong quên lãng!
Một buổi mai kia trời bừng xán lạn
Nơi ngai vàng nàng được tuyển vào cung
Một nụ cười càng thêm một não nùng
Bao cung nữ sáu cung đành khuất phục
Dẫu trau giồi phấn son cùng một lúc
Khi nhìn nàng tắm ở suối xuân mơ
Da trắng mịn ngà ngọc đẹp ý thơ
Xuân bớt lạnh thiết tha tình thăm thẳm
Kẻ hầu hạ nàng giai nhân say đắm
Tóc mây tha thướt nhè nhẹ bước vàng
Màn phù dung êm ái với thời gian
Đêm xuân ngắn đêm tàn ngày ẻo lả
Buổi ngự triều vua ngự ra chậm quá
Yến tiệc vuiân ái mãi tưng bừng
Xuân dù đi xuân lại vẫn còn xuân
Ba nghìn cung nử dung nhan sáng chói
Chỉ mình nàng được đúc vua sũng ái
Đúc nhà vàng để cung phụng người yêu
Lầu ngọc cao ân ái mãi nuông chiều
Anh em nàng dù trai hay là gái
Bổng lộc nhiều, tước phong vui thư thái
Được vinh quang ở toà rộng dãy dài
Làm cho thiên hạ những ai ai
Ao ước được sinh ra nhiều con gái
Khúc nhạc tiên phiêu diêu cao vọng mãi
Chốn Ly cung rờn rợn tít mây xanh
Hát ca vũ khúc, nhạc trổi lay thành
Vua say đắm suốt ngày như chưa đủ
Bỗng từ đâu trống Ngư dương nước lũ
Niềm hãi kinh đâu vũ khúc nghê thường
Chốn Đô thành khói bụi mịt mù tung
Nghìn xe ngựa miền tây nam tẩu thoát
Dìu nhau đi từng bước đường ngơ ngác
Cờ Thuý hoa phơ phất lại phất phơ
Sáu quân đi trong thù hận dật dờ
Mà trước ngựa Quí Phi ôi đâu nữa
Chiếc thoa rơi ai người thu lên hộ
Ngọc Thuý kiều Kim tước đã ly tan
Đức vua ta che mặt nỗi kinh hoàng
Ngoảnh mặt lại máu trào sôi ngấn lệ
Vàng bụi mờ tung gió sầu kể lể
Đường thang mây lên Kiếm các tan tành
Sừng sửng Nga mi không kẻ bộ hành
Bóng cờ rũ, bóng tà dương nhớ tiếc
Đất Ba Thục non xanh xanh nước biếc
Riêng vua ta mai tối khổ vì tình
Chốn Hành cung nhìn trăng nhạt bất bình
Đau lòng quá sắc màu trôi ảm đạm
Mưa đêm buồn chuông sầu rơi thê thảm
Vận đất trời quay tít cuốn nhanh nhanh
Đất Mã ngôi một chuyến lại du hành
Giai nhân hỡi, đây bùn lầy khô đóng
Cả vua tôi lệ mờ mi mắt đọng
Áo lệ sầu nguời đẹp đã ra đi
Vĩnh biệt ôi đứng lặng chẳng nói gì
Quay về đông ngựa người xuyên một mạch
Chốn hoàng thành qua bao ngày ly cách
Cung Vị ương, cánh dương liễu phù dung
Hồ Thái dịch nước sao có ngại ngùng
Chừng nấn ná mặt người yêu như thể
Vóc phù dung mày liễu sao đẹp thế
Cảnh tượng này không nhỏ lệ làm sao
Gió xuân sang đào lý mỉm cười chào
Ngô đồng rụng mưa thu về tơi tả
Vườn Nam uyển Tây cung sầu héo lá
Ngổn ngang sầu hồng rụng lá hoa rơi
Chẳng cần một ai quét nhặt hộ cho nguời
Vườn lê đó bao nhiêu là con hát
Mà chừ đây mái đầu xanh đã bạc
Bao cung nga thư thái chốn tiêu phòng
Đến nay chừng duyên số vẫn long đong
Nhìn cung điện nhuộm màu thê lương quá
Ánh đóm bay chập chờn như tàn tạ
Ngọn đèn đơn bấc lụn dĩa dầu vơi
Giấc mơ tan thổn thức, giấc rã rời
Trống sang canh chậm buồn xao xuyến lạ
Sông Ngân hà chiếc sao rơi lả tả
Đêm vẫn dài trời chưa sáng đêm ơi
Mái uyên ương sương nặng hạt rơi rơi
Nệm phỉ thuý lạnh lùng trong da diết
Mang mang buồn bao thu thương tử biệt
Phách hồn ai chẳng vào mộng cùng ta
Đất Lâm cùng có đạo sĩ không xa
Miền Hồng đô đã bao ngày không sá
Biến phách nhâphồn thần thông phép lạ
Cảm vì vua từng thổn thức băn khoăn
Lời trao lời dặn bảo rất ân cần
Lướt gió tung mây trá hình tan biến
Vào trời xanh xuyên đất dày biến chuyễn
Chốn Hoàng tuyền Bích lạc cố khai thông
Đôii nơi mờ mịt không lại hoàn không
Bỗng lại nghe xa xa ngoài hải đảo
Chốn non Bồng lung linh trong huyền ảo
Cung điện ngọc ngà, cung điện vàng son
Năm sắc mây lồng chiếu ánh tươi ròn
Bao tiên nữ cùng nhau say mộng ước
Có Thái Chân vóc diễm kiều tha thước
Mặt như hoa, da như tuyết trắng ngần
Có phải chăng người cũ đã dự phần
Nên mái tây chốn cửa vàng then ngọc
Nhờ hầu tiên Song thành và Tiểu ngọc
Mách Thái chân có sứ giả Đường đình
Giấc mộng vàngtrong truớng bổng hãi kinh
Bâng khuâng nàng vội vàng cài xiêm áo
Mở rèm châu nàng rón rén bước ra
Mũ đội lệch từ thềm cao ảo não
Gió hiu hiu đưa đẩy áng mây tà
Vóc ngọc ấy lệ sầu rơi lả tả
Cành hoa lê lấm tấm hạt mưa xuân
Tình ngưng đọng nàng cúi đầu bái tạ
Ân trùng phùng xin cảm mến quân vương
Thuở cách trở âm dương từ chia biệt
Điện Chiêu dương ân ái cũng tan tành
Chốn Bồng lai tháng ngày dài nhớ tiếc
Cõi trần hoàn vời vợi nổi monh manh
Tràng an đâu nữa bụi mờ tung gió
Tình hận sầu kỷ vật mối tình xa
Hợp khảm, thoa vàng của ngày xưa đó
Nửa gởi nàng còn nử a để cho ta
Nguyện một lòng khắc sâu vào xương tuỷ
Bền chặt nhu vàng có thuở nào phai
Rồi ra ta sẽ có ngày gặp lại
Dù cõi trần tiên giới vẫn là hai
Giờ chia cách lòng dặn lòng chắc nịch
Giữ lời thề gắn bó giữa đôi ta
Hễ cứ mổi năm vào đêm thất tịch
Điện Trường sinh ân ái sẽ chan hoà
Nói nhỏ với nàng một lời chí thiết
Xin luân hồi quay mãi đến kiếp sau
Ở trên trời làm đôi chim mải miết
Sãi cánh bay đôi cánh vỗ vào nhau
Ở dưới đất làm đôi cây liền nhánh
Đẹp xanh rờn cành nọ tiếp cành kia
Trời đất hỡi muôn đời còn tan tác
Chớ hận này man mác thuở nào quên.


4. Bản dịch của Trần Nhất Lang:

Hán Hoàng mơ tưởng người khuynh quốc
Tìm bao năm có được đâu ai
Gái Dương ba bẩy quả mai
Phòng khuê khép kín chưa hay người nào.
Trời sinh đẹp làm sao nỡ bỏ
Một sáng kia tuyển ở bên vua
Mỉm cười trăm vẻ dễ ưa
Sáu cung nhan sắc cũng thua nhạt mờ.
Mùa xuân lạnh ngâm hồ nước ấm
Da mịn màng suối tắm người hoa
Nữ tỳ đỡ nhẹ thân ngà
Buổi đầu mưa móc mặn mà vua ban.
Tóc mây lượn, trâm vàng mặt ngọc
Màn phù dung ấm áp đêm xuân
Đêm xuân dài cũng có ngần
Ngự triều buổi sáng trễ tràng quân vương.
Hầu vui, yến trăm đường bận rộn
Xuân rồi xuân, đêm chốn cung vua
Ba ngàn người đẹp sẵn chờ
Tấm lòng sủng ái ban cho riêng nàng.
Đêm đêm tới nhà vàng ân ái
Lầu tiệc tan, mưa rải tình xuân
Hiển vinh gia tộc ngàn lần
Mẹ cha trọng gái, có phần rẻ trai.
Ly Cung ngất tầng mây xanh ngát
Quyện gió đưa tiên nhạc khắp nơi
Tiếng ca, điệu múa nụ cười
Dặt dìu đàn sáo, đẹp lời quân vương.
Tiếng trống trận Ngư Dương dậy đất
Khúc Nghê Thường tan mất nào hay
Chín tầng thành khuyết bụi bay
Muôn xe, ngàn ngựa xuống tây nam liền.
Cờ thúy hoa ngả nghiêng mỏi mệt
Trăm dậm dài cách biệt kinh đô
Sáu quân dừng bước bất ngờ
Quí Phi tự tận bây giờ xác hoa.
Không ai nhặt cành thoa rơi đất
Cả thúy kiều, kim tước, ngọc tao
Nhà vua che mặt đớn đau
Ngoảnh đầu trông lại, lệ dào chứa chan.
Gió hiu hắt, bụi vàng tan tác
Đường sạn mây Kiếm Các tìm nơi
Nga Mi quạnh quẽ bóng người
Tinh kỳ buông rủ, mặt trời bạc phai.
Sông Ba Thục xanh dài, núi biếc
Vua nhớ nhung, thương tiếc sớm chiều
Hành cung bóng nguyệt cô liêu
Đêm mưa xé ruột nhịp đều tiếng chuông.
Trời đất chuyển, quân vương trở lại
Qua chỗ xưa ngần ngại dừng cương
Mã Ngôi nấm mộ bên đường
Đất bùn một đống, người thương thác rồi!
Cùng ứa lệ vua tôi ướt áo
Lỏng giây cương ngựa rảo cửa đông
Phù dung hoa cũ, liễu buông
Vẫn hồ Thái Dịch, Vị Ương cung vàng.
Hoa sen đó, mặt nàng đâu tá
Mày ngài đâu, đây lá liễu buông
Càng nhìn cảnh cũ càng thương
Khôn cầm giọt lệ sầu vương long bào.
Hoa xuân nở lý đào khoe sắc
Lá ngô bay rơi rắc trong mưa
Tây Cung, Nam Nội ngày xưa
Lá hồng rụng đỏ, cỏ thu đầy thềm.
Đoàn ca kỹ Lê Viên tóc trắng
Chốn tiêu phòng nội giám, cung nhân
Mày xanh nay đã má nhăn
Đóm bay, bấc lụn trở trăn giấc hồ.
Canh dài, trống điểm giờ vọng lại
Lấp lánh sao thưa dải Ngân Hà
Uyên ương mái ngói sương sa
Lạnh chăn phỉ thúy, biết là vắng ai!
Kể ly biệt đã hai năm chẵn
Hồn phách không lai vãng trong mơ
Có đạo sĩ, khách Hồng Đô
Chiêu hồn người chết năm xưa hiện về.
Cảm đức vua nỗi bề thương nhớ
Sai người tìm khắp ở mọi nơi
Cỡi mây, lướt gió mù khơi
Suối vàng, thượng giới tìm người ngày xưa.
Đi cùng chốn vẫn chưa thấy mặt
Nơi hoàng tuyền, bích lạc vắng không
Chợt nghe tiên núi biển đông
Chập chờn giữa khoảng mịt mùng hư vô.
Lầu gác hiện, mây phô năm sắc
Các tiên nga dáng ngọc thướt tha
Một nàng da tuyết, mặt hoa
Giống như người ấy, tự là Thái Chân.
Gõ mái tây cửa vàng, khoá ngọc
Báo Song Thành, Tiểu Ngọc tấu chương
Nghe tin xứ giả Hán Vương
Trướng hoa nàng bỗng kinh hoàng hồn mơ.
Nâng vạt áo thẫn thờ thức giấc
Cánh rèm châu màn bạc mở ra
Tóc mây nghiêng xõa la đà
Mũ hoa đội lệch xuống nhà bước sen.
Bay phất phới áo tiên trước gió
Giống khi xưa khúc múa Nghê Thường
Nét sầu in mặt giọt Tương
Cành lê xuân đẫm mưa sương hoa đầy.
Ngưng nước mắt: "Thiếp đây xin tạ
Tin tức không, vắng cả dung nhan
Chiêu Dương ân ái đã tàn
Tháng ngày tiên giới thanh nhàn Bồng Sơn.
Ngoảnh mặt lại thế gian trông xuống
Trường An đâu, thấy cuốn bụi trần
Xin đem vật cũ tình thâm
Cành thoa, hộp khảm gửi làm của xưa.
Xin lưu lại nhánh thoa, mảnh hộp
Khảm, thoa vàng tách một thành hai
Như thoa, lòng mãi không phai
Nhân gian, tiên cảnh có ngày gặp nhau".
Lúc lâm biệt mấy câu nhắn nguyện
Hai lòng riêng biết chuyện thề xưa
Nửa đêm song thất (7-7) trăng mờ
Trường Sinh thệ ước canh khuya vắng người:
"Xin làm kiếp chim trời liền cánh
Nguyện làm cây cùng nhánh bên nhau"
Đất trời cũng chẳng dài lâu
Hận này dằng dặc nguôi đâu được nào!


5. Bản dịch của Nguyễn Phước Hậu:

Vua Hán say mê sắc hại đời
Bao năm tìm kiếm uổng công thôi
Họ Dương con gái xuân vừa chớm
Nuôi dạy buồng the chẳng biết ngoài.

Vẻ đẹp trời sinh khó bỏ hoài
Một ngày được tuyển tựa bên ngai.
Nhoẽn cười ngoảnh mặt trăm duyên dáng
Trang điểm sáu cung, chẳng được ai!

Tiết xuân được tắm ở hồ Hoa,
Nước ấm vuốt da trắng mịn mà,
Tì nữ nâng niu như hết sức.
Lần đầu được hưởng đức ân vua.

Mây tóc, mặt hoa, ngọc giắt đầu.
Trướng phù dung ấm trải đêm thâu.
Đêm Xuân ngắn ngủi, trời lên sớm
Từ đấy vua ra chậm buổi chầu.

Mua vui, hầu tiệc lúc nào ngơi
Xuân lại, đêm qua hưởng thú đời.
Sáu viện ba ngàn cung nữ đẹp,
Ba ngàn yêu dấu chỉ riêng người.

Hầu hạ đức vua điện ngọc vàng
Chiều xuân êm ái tiệc lầu tan.
Giỏi thay một gái sang dòng họ,
Cấp đất, anh em được tước quan.

Thiên hạ, lòng cha mẹ đổi thay,
Sinh con được gái quý hơn trai.
Ly sơn cung điện mây xanh ngút
Nhạc tấu, gió đưa mấy dặm dài.

Sáo đàn, điệu múa hát hòa khoan
Vua chẳng xem xong tất cả màn.
Bỗng trống Ngư Dương vang dậy đất
"Nghê thường y vũ » phải kinh hoàng.

Thành khuyết chín tầng khói mịt bay
Ngựa xe nghìn cổ tản nam tây
Cờ hoa, tàn thắm nghiêng rơi bỏ
Khỏi cổng thành tây trăm dặm dài.

Sáu quân dừng bị bao vây hết
Đầu ngựa, gái mày đành chịu chết.
Kim tước, bông vàng, ngọc giắt đầu
Rắc rơi trên đất không ai nhặt.

Cứu không nổi phải đành bưng mặt
Nhìn lại máu đào pha nước mắt.
Kiếm các thang mây vẫn uốn quanh
Bụi vàng tung gió đưa hiu hắt.

Dưới núi Nga Mi vắng bóng người,
Hàng cờ ủ rủ trắng màu trời
Núi xanh đất Thục, sông biêng biếc
Sáng tối nhớ nhung chẳng lúc nguôi.

Hành cung lạnh lẽo, ánh trăng soi
Tiếng kiểng đêm mưa đứt ruột rồi!
Đất chuyển trời xoay vua trở lại
Mã ngôi dừng ngựa nở đâu rời!

Mă ngôi trong đống đất bùn sâu
Chỗ thác còn người ngọc thấy đâu!
Hướng cổng tây thành quen ngựa bước,
Lệ rơi đẫm áo chúa tôi sầu.

Về nơi vườn uyển cũng như thường
Thái dịch hồ sen, liễu Vị ương.
Nhớ mặt trông hoa mày lá liễu
Cảnh còn, người mất:lệ trào tuôn!

Gió xuân đào lý nở hoa say.
Thu đỗ mưa ngô rụng lá bay,
Lá ngập đỏ thềm không quét dọn.
Tây cung nam nội cỏ thu đầy.

Lê viện con em tóc bạc ra
Tiêu phòng thái giám thị tỳ già.
Ngọn đèn vàng võ, khêu lên bấc.
Trước điện lặng tanh đóm lập lòa.

Trống canh chầm chậm đếm đêm dài.
Lấp lánh sông Ngân lúc sáng trời.
Mái ngói uyên ương sương giá nặng
Tấm chăn lạnh lẽo đấp cùng ai ?

Sinh tử bao năm cách biệt nhau,
Chưa từng gặp gỡ giấc chiêm bao.
Lâm cùng đạo sĩ Hồng đô đến
Tinh thuật gọi hồn trở lại mau.

Vì cảm đức vua quá nhớ nhung,
Ân cần đạo sĩ mới bằng lòng.
Xé mây cỡi gió đi như chớp
Xuống đất lên trời kiếm tứ tung.

Trời biếc cỡi mây, đến suối vàng,
Qua hai chốn ấy kiếm tìm nàng.
Chợt nghe ngoài biển non tiên lạ
Rờn rợn lung linh cõi ão không.

Năm thức mây lồng, lầu gác mộng
Thướt tha tiên nữ khắp bên trong
Một người tên Thái Chân xinh đẹp
Cũng tuyết làn da mặt má hồng.

Kim khuyết mái tây thềm ngọc đợi
Xin nhờ truyền báo đến Song thành.
Nghe tin có sứ vua Đường tới
Tỉnh giấc mơ hoa khẻ giật mình.

Khép áo, đẩy chăn, người ủ rủ
Bức mành bạc hé mở sau rèm
Tóc mây lệch vẻ còn mê ngũ
Mũ đội chưa ngay vội xuống thềm.

Gió đưa vạt áo nhẹ nhàng bay
Hệt khúc "Nghê thường y vũ" hay.
Nặng hạt mưa xuân hoa ướt đẫm
Âm thầm mặt ngọc lệ tuôn dài.

"Đa tạ quân vương" mắt nghẹn ngào.
Một lần từ biệt, khuất lời nhau.
Chiêu Dương ân ái nay đành dứt.
Ngày tháng Bồng lai dai dẳng sao!

Cúi nhìn xuống đất, cõi dương âm
Không thấy Trường An, chỉ bụi trần.
Hộp khảm, kim thoa xin gởi giúp
Để nhờ vật cũ tỏ tình thâm.

Để lưu mảnh hộp, một nhành thoa,
Bẻ nhánh thoa vàng, mảnh khảm to.
Chỉ nguyện lòng đây bền vàng khảm
Người tiên, kẻ tục sẽ gần mà!

Từ biệt ân cần nhắc mấy lời
Thề riêng ghi dạ của hai người.
Điện Trường Sinh nửa đêm trùng thất
Người vắng, vua ta được biết thôi:

"Trên trời xin nguyện chim liền cánh"
"Dưới đất nguyện làm cây nhánh liền"
Trời đất dài lâu rồi sẽ tận
Hận nầy dằng dặc, thuở nào quên!


Nguyên tác chữ Hán:

長恨歌

漢皇重色思傾國
御宇多年求不得
楊家有女初長成
養在深閨人未識
天生麗質難自棄
一朝選在君王側
回眸一笑百媚生
六宮粉黛無顏色
春寒賜浴華清池
溫泉水滑洗凝脂
侍兒扶起嬌無力
始是新承恩澤時
雲鬢花顏金步搖
芙蓉帳暖度春宵
春宵苦短日高起
從此君王不早朝
承歡侍宴無閑暇
春從春遊夜專夜
後宮佳麗三千人
三千寵愛在一身
金星妝成嬌侍夜
玉樓宴罷醉和春
姊妹弟兄皆列士
可憐光彩生門戶
遂令天下父母心
不重生男重生女
驪宮高處入青雲
仙樂風飄處處聞
緩歌慢舞凝絲竹
盡日君王看不足
漁陽鼙鼓動地來
驚破霓裳羽衣曲
九重城闕煙塵生
千乘萬騎西南行
翠華搖搖行復止
西出都門百餘里
六軍不發無奈何
宛轉蛾眉馬前死
花鈿委地無人收
翠翹金雀玉搔頭
君王掩面救不得
回看血淚相和流
黃埃散漫風蕭索
雲棧縈紆登劍閣
峨嵋山下少人行
旌旗無光日色薄
蜀江水碧蜀山青
聖主朝朝暮暮情
行宮見月傷心色
夜雨聞鈴腸斷聲
天旋地轉迴龍馭
到此躊躇不能去
馬嵬坡下泥土中
不見玉顏空死處
君臣相顧盡霑衣
東望都門信馬歸
歸來池苑皆依舊
太液芙蓉未央柳
芙蓉如面柳如眉
對此如何不淚垂
春風桃李花開日
秋雨梧桐葉落時
西宮南內多秋草
落葉滿階紅不掃
梨園子弟白髮新
椒房阿監青娥老
夕殿螢飛思悄然
孤燈挑盡未成眠
遲遲鐘鼓初長夜
耿耿星河欲曙天
鴛鴦瓦冷霜華重
翡翠衾寒誰與共
悠悠生死別經年
魂魄不曾來入夢
臨邛道士鴻都客
能以精誠致魂魄
為感君王輾轉思
遂教方士殷勤覓
排空馭氣奔如電
升天入地求之遍
上窮碧落下黃泉
兩處茫茫皆不見
忽聞海上有仙山
山在虛無縹緲間
樓閣玲瓏五雲起
其中綽約多仙子
中有一人字太真
雪膚花貌參差是
金闕西廂叩玉扃
轉教小玉報雙成
聞道漢家天子使
九華帳裡夢魂驚
攬衣推枕起徘徊
珠箔銀屏迤邐開
雲鬢半偏新睡覺
花冠不整下堂來
風吹仙袂飄飄舉
猶似霓裳羽衣舞
玉容寂寞淚闌干
梨花一枝春帶雨
含情凝睇謝君王
一別音容兩渺茫
昭陽殿裡恩愛絕
蓬萊宮中日月長
回頭下望人寰處
不見長安見塵霧
唯將舊物表深情
鈿合金釵寄將去
釵留一股合一扇
釵擘黃金合分鈿
但教心似金鈿堅
天上人間會相見
臨別殷勤重寄詞
詞中有誓兩心知
七月七日長生殿
夜半無人私語時
在天願作比翼鳥
在地願為連理枝
天長地久有時盡
此恨綿綿無絕期