VĂN TẾ TRƯƠNG ĐỊNH

Nguyễn Đình Chiểu

Hỡi ơi!

1. Giặc cỏ bò lan – Tướng quân mắc hại.

2. Ngọn khói dương di đóng đó, cõi biên còn trống đánh sơn lâm – Bóng sao Võ khúc về đâu, đêm thu vắng tiếng canh dinh trại.

Nhớ tướng quân xưa:

3. Gặp thuở bình cư – Làm người chí đại.

4. Từ thuở ở làng viên lữ, pháp binh trăm trận đã làu – Đến khi ra quản đồn điền, võ nghệ mấy ban cũng trải.

5. Lối giặc đánh, tới theo quan Tổng đốc, Trường Thi, Mô Súng trọn mấy năm ra sức tranh tiên – Lúc cuộc tan, lui về huyện Tân Hòa, đắp lũy hàn sông, giữ một góc bày lòng địch khái.

6. Chợt thấy cánh buồm lai sứ, việc giảng hòa những tưởng rằng xong – Đã đành tấm giấy tựu phong, phận thiên tỉ có đâu dám cãi.

7. Bởi lòng chúng chẳng nghe thiên tử chiếu, đón ngăn mấy dặm mã tiền – Theo bụng dân phải chịu tướng quân phù, gánh vác một vai khổn ngoại.

8. Gồm ba tỉnh rắp cờ phấn nghĩa, sĩ phu lắm kẻ vui theo – Tóm muôn dân vào sổ mộ quân, luật lệnh mấy ai dám trái.

9. Văn thì tham biện, thương biện giúp các cơ bàn bạc nhung công – Võ thì tổng binh, đốc binh coi các đạo sửa sang khí giới.

Thương ôi!

10. Tiền vàng ơn chúa, chút đã rỡ ràng – An bạc mưu binh, nào từng trễ nải.

11. Chí lăm ví cờ xuê lộ bố chói sắc giữa trào – Ai muốn đem gươm báu Can Tương chôn hơi ngoài ải.

Há chẳng thấy:

12. Sức giặc Lang sa – Nhiều phương quỷ quái.

13. Giăng dưới nước tàu đồng, tàu sắt, súng nổ như bắp rang – Kéo trên bờ ma ní, mã tà, đạn bắn như mưa vãi.

14. Dầu những đại đồn thuở trước, cũng khó toan đè trứng ngàn cân – Huống chi cô lũy ngày nay, đâu dám chắc treo mành một dải.

Song mà:

15. Vì nước tấm thân đã gửi, còn mất cũng cam – Giúp đời cái nghĩa đáng làm, nên hư nào nại.

16. Rạch Lá, Gò Công mấy trận, người thấy đã kinh – Cửa Khâu, Trại Cá mấy nơi, ai nghe cũng hãi.

17. Nào nhọc sức hộ tào biên sổ, lương tiền nhà ruộng, cho một câu “háo nghĩa lạc quyên” – Nào nhọc quan võ khố binh cân, thuốc đạn ghe buôn, quyền bốn chữ “giao thương đạo tải”.

18. Núi đất nửa năm ngăn giặc, nào thành đồng lũy sắt các nơi – Giáo tre ngàn dặm đánh Tây, là ngựa giáp xe nhung máy cái.

Khá thương ôi!

19. Chí dốc đem về non nước cũ, ghe phen hoạn nạn, cây thương phá lỗ chưa lìa – Nào hay trở lại cảnh quê xưa, nhắm mắt lâm chung, tấm bảng phong thần vội quải.

20. Chạnh lòng tướng sĩ, thương quan tướng, nhắc quan tướng, chiu chít như gà – Bực tiếng nhơn dân, giận thằng tà, chửi thằng tà, om sòm như nhái.

21. Sự thế hãy bên Hồ bên Hán, bao giờ về một mối xa thơ? – Phong cương còn nửa Tống nửa Liêu, bao nài hại một trang tướng soái!

22. Nào phải kẻ táng sư đầu giặc, mà để nhục miếu đường – Nào phải người kiểu chiếu đánh Phiên, mà gây thù biên tái.

23. Hoặc là chuộng một lời hòa nghị, vận Nam thiên phải bắt Nhạc Phi về – Hoặc là do trăm họ hoành la, thời U địa chẳng cho Dương Nghiệp lại.

24. Vì ai khiến dưa chia khăn xé, nhìn giang sơn ba tỉnh lại thêm buồn – Biết thuở nào cờ phất trống rung, hỡi nhật nguyệt hai vầng sao chẳng đoái.

25. Còn chi nữa! Cõi cô thế riêng than người khóc tượng, nhắm mắt rồi may rủi một trường không – Thôi đã đành, bóng tà dương gắm ghé kẻ day đòng, quay gót lại hơn thua trăm trận bãi.

26. Ôi! Làm ra cớ ấy, tạo hóa ghét nhau chi? – Nhắc tới đoạn nào, anh hùng rơi lụy mãi!

27. Cuộc trung nghĩa hai năm làm đại tướng, nhọc nhằn vì nước nào sờn tiếng thị tiếng phi – Cõi An Hà một chức chịu lãnh binh, lây lất theo thời chưa chắc đâu thành đâu bại!

28. Khóc là khóc nước nhà cơn bấn loạn, hôm mai vắng chúa, thua buồn nhiều nỗi khúc nôi – Than là than bờ cõi lúc qua phân, ngày tháng trông vua, ngơ ngẩn một phương trẻ dại.

29. Tướng quân còn đó, mấy nơi đạo tặc thảy kiêng dè – Tướng quân mất rồi các chỗ nghĩa binh thêm bái xái.

30. Nào đã đặng mấy hồi nơi thích lý, màn hùm che mặt rằng xuê – Thà chẳng may một giấc chốn trường sa, da ngựa bọc thây mới phải.

31. Trời Bến Nghé mây mưa sùi sụt, thương đấng anh hùng gặp bước gian truân – Đất Gò Công cây cỏ ủ ê, cám niềm thần tử hết lòng trung ái.

32. Xưa còn làm tướng, dốc rạng giồi hai chữ “bình Tây” – Nay thác về thần, nên dâng hộ một câu phúc thái.

Hỡi ôi! Thương thay!

NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU