Hồ Văn Đồng (1923-2006) là nhà báo, người cùng với một số tên tuổi khác xuất hiện từ Quảng Ngãi, như: Bút Trà, Hồng Tiêu, Nguyễn Vỹ, Thinh Quang, Phạm Trung Việt, từng hoạt động trong làng báo, làng văn Việt Nam kể từ thời thập niên 30 thế kỷ trước cho đến ngày nay.

Thân thế:

Nhà báo Hồ Văn Đồng sinh ngày 15-1-1923 (ngày 29-11 Nhâm Tuất) tại Phú Mỹ Thượng, xã Chánh Lộ, huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi, nay là phường Nghĩa Lộ, thành phố Quảng Ngãi. Ông là thứ nam của ông Hồ Văn Mỹ được người địa phương gọi là ông Học Mỹ, nguyên là một trong số những môn sinh cuối cùng của trường Chánh Lộ trước khi các khoa thi Nho học bị bãi bỏ hẳn trên toàn quốc từ năm 1919.

Ông Hồ Văn Đồng vào những thời đầu của năm 1930 đã theo học tại trường Tiểu học Pháp-Việt Quảng Ngãi (tại vị trí trường Trung học Trần Quốc Tuấn bây giờ), là học trò thuộc lớp đàn em của nhà báo - cũng là nhà văn, nhà thơ - Nguyễn Vỹ, là bạn cùng thời của nhà văn Thinh Quang Trần Dũ Khiêm và Phạm Trung Việt.

Nhà báo Hồ Văn Đồng mất ngày 30-3-2006 (ngày 2-3 Bính Tuất) tại Fairfax thuộc Tiểu bang Virginia, Hoa Kỳ, thọ 84 tuổi.

Sự Nghiệp:

* Từ 1947: Bắt đầu cộng tác với một vài tờ báo ở Sài Gòn như Saigon Mới (của ông bà Bút Trà), Đuốc Nhà Nam.
* 1951-1953: Giám đốc Việt Nam Thông tấn xã ở Hà Nội.
* 1951-1954: Phóng viên chiến trường cho báo Thần Chung (Sài Gòn) tại Bắc Việt, đặc biệt là thời trận chiến Điện Biên Phủ.
* 1960-1966: Tổng thư ký Nghiệp đoàn Ký giả Nam Việt.
* 1964-1966: Phó chủ tịch Liên đoàn Ký giả Quốc tế (International Federation of Journalists, trụ sở tại Bruxelles, Bỉ quốc) đặc trách khu vực Á châu.
* 1964-1968: Chủ nhiệm nhật báo Quyết Tiến ở Sài Gòn.
* 1966-1970: Tổng thư ký rồi Chủ tịch hội Chủ báo Việt Nam Cộng Hòa.
*1970-1971: Tu nghiệp khóa Báo chí tại Đại học Stanford, California, Hoa Kỳ do học bổng của Professional Journalism Fellowship.
* 1976-1981 và 1984-1988: Hai lần bị "tù cải tạo".
* 1989-2006: Vượt biên đến tị nạn tại Hoa Kỳ, ở thành phố Arlington rồi chuyển đến Falls Church, tiểu bang Virginia. Tiếp tục làm báo và viết cho Thủ Đô Thời Báo, Thời Mới, Phụ Nữ Mới, Chủ bút Sóng Thần ở Virginia, chủ bút báo Gió Mới từ năm 2004-2006, đồng thời cũng viết cho vài tờ báo ở California như Việt Báo, Saigon Nhỏ và ở các tiểu bang khác cũng như ở các nước có người Việt tị nạn.

Đặc biệt, ông đã xuất bản 2 tác phẩm:

1. Sương Như Búa Bổ do nhà xuất bản Miền Đông (Virginia) phát hành năm 1991. Sương Như Búa Bổ "là một tập truyện ký viết về cuộc đời của một người tù và tố cáo sự tàn ác và vô nhân của cộng sản đang dần dần đưa dân tộc vào nghèo đói và dốt nát".

2. Hắc Thư Về Chủ Nghĩa Cộng Sản, phát hành cuối năm 2002, dịch từ nguyên bản tiếng Pháp Le Livre Noir du Communisme được biên soạn do các tác tác giả chuyên nghiên cứu về chủ nghĩa Cộng sản, ấn hành ở Paris năm 1997. Sách dịch có kèm Phụ lục của Hồ Văn Đồng, là kinh nghiệm của ông về Cộng sản Việt Nam, gồm 2 bộ dày 1.194 trang.

* * *

Đời hoạt động của nhà báo Hồ Văn Đồng, như vậy, có thể chia làm 3 giai đoạn do bị ảnh hưởng của biến động thời thế trên đất nước Việt Nam:

* Từ năm 1947-1975: Qua thời kỳ Quốc gia, ông Hồ Văn Đồng khi chưa đến tuổi 30 đã được bổ nhiệm chức vụ quan trọng trong ngành Thông tin của Chính phủ. Về sau ông lại được đồng nghiệp tín nhiệm để đại diện cho họ bảo vệ quyền lợi chung của báo giới. Nhờ những thành tích đạt được trong các chức vụ trên, ông Hồ Văn Đồng được cấp học bổng để sang Mỹ tu nghiệp.

* Từ năm 1975-1988: Ông đã hai lần đi "tù cải tạo", mười năm khổ sai chắc chắn là một trong những bản án nặng nhất dành cho một nhà báo Miền Nam sau năm 1975. Điều này có thể hiểu là chính quyền Cộng sản đã đánh giá cao khả năng và thành tích của nhà báo Hồ Văn Đồng, người đã tích cực phục vụ cho Quốc gia, cho dân chúng và báo giới gần 30 năm trước đó. Thời gian trong nhà tù nhỏ và nhà tù lớn ở Việt Nam hẳn là cơ hội để ông Hồ Văn Đồng củng cố tinh thần Kẻ Sĩ "uy vũ bất năng khuất" và sẵn sàng trở lại cầm bút.

* Từ năm 1989-2006: Qua những lần vượt biên đầy gian nguy đối với một người già gần 70 tuổi, ông Hồ Văn Đồng đã đến Mỹ và vẫn làm báo năng động như thời trai trẻ, nhưng kiến thức rộng hơn và kinh nghiệm dày dạn hơn nhiều. Ông cộng tác với các báo qua những chức vụ Chủ nhiệm hoặc Chủ bút, và cũng thường xuyên viết bài cho các báo của người Việt ở các tiểu bang và các nước khác.

Đặc biệt, ông đã dịch tác phẩm Le Livre Noir du Communisme; hiển nhiên công trình đồ sộ này rất giá trị đối với người Việt Nam dù hiện sinh sống trong nước hay hải ngoại. Nhưng khi xuất bản dịch phẩm này, lợi nhuận tiền bạc hẳn không phải là mục tiêu chủ yếu của ông. Đó là công trình tâm huyết của Hồ Văn Đồng, một nhà báo sức đã yếu vì tuổi già ngoài 80 nhưng vẫn không bỏ cuộc, vẫn gan Đồng dạ Sắt như ý nguyện của thân phụ ông khi đặt tên cho hai người con trai. (Ông có một người anh trai tên Hồ Văn Sắt)

Cá tính mạnh mẽ của ông còn thể hiện qua tác phong nhanh nhẹn, hoạt bát và yêu đời; chẳng hạn, ông đã vồn vã với bà con cùng quê quán khi đến dự cuộc Họp mặt của Đồng hương Quảng Ngãi Nam California năm 2003; chẳng hạn, ông vẫn sốt sắng đi dự lễ thượng kỳ Việt Nam Cộng Hòa ngày Mồng một Tết Xuân Bính Tuất 2006 tại Trung tâm Eden, Virginia, và được đồng hương trọng vọng trong số những người tham dự như các cựu tướng Nguyễn Chánh Thi và Nguyễn Duy Hinh, lúc ấy ông đã lâm bịnh và chỉ hơn một tháng sau thì qua đời.

Thật vậy, nhà thơ Hà Thượng Nhân và nhà báo Thanh Thương Hoàng, những người bạn rất chân tình của ông Hồ Văn Đồng và cũng từng sống cùng một trại "tù cải tạo" đã công nhận nghị lực và sức chịu đựng phi thường của ông trong hoàn cảnh khốn cùng. Tuần báo Sóng Thần số đầu tháng 4-2004, do Phạm Bá Vinh chủ trương, nhắc đến Hồ Văn Đồng đã suốt đời tận tụy với làng báo Việt Nam và không ngừng dùng ngòi bút chiến đấu chống bất công, độc tài và chế độ Cộng sản.

Với quyết tâm như vậy, ông đã dịch và xuất bản bộ sách Le Livre Noir du Communisme, nhà văn Trần Quốc Bảo, Chủ tịch Văn bút Miền Đông Hoa Kỳ đã phát biểu trong buổi viếng tang ông: Tác phẩm được ông dịch thuật là một đóng góp to lớn vào tủ sách Việt Ngữ về lịch sử cận đại.

Cũng trong dịp tiễn đưa nhà báo Hồ Văn Đồng, nhà bình luận Đại Dương cho rằng: Ông là biểu tượng của những người cầm bút sống chết vì lý tưởng dù ở vào thời gian và điều kiện nào.

Để tri ân nhà báo vừa qua đời, ông Nguyễn Việt Quang, Chủ tịch hội Báo chí vùng Hoa Thịnh Đốn đã nhắc đến những đóng góp của ông cho Hội Báo Chí, và ông Nguyễn Văn Tần, Chủ tịch Cộng đồng người Việt vùng Washington – Virginia - Maryland đã cảm tạ sự cố vấn của ông trong sinh hoạt đấu tranh tại hải ngoại. Nhà văn Tạ Quang Trung, Tổng thư ký báo Sóng Thần làm việc cùng Tòa soạn, đã nói về những ưu tư thao thức của ông Hồ Văn Đồng về khát vọng Tự do - Dân chủ - Phú cường của một người mang dòng máu Lạc Hồng.

Để tỏ lòng tôn kính và mến mộ nhà báo Hồ Văn Đồng, đã có gần 200 người đến dự tang lễ là nhà báo, văn nghệ sĩ, chính giới, đại diện cộng đồng từ 3 tiểu bang lân cận, thân hữu của gia đình; đặc biệt là những tên tuổi trong làng báo thuộc nhiều thế hệ từ Việt Nam sang Hoa Kỳ: Nguyễn Ngọc Linh, cựu Tổng giám đốc Việt Nam Thông tấn xã, Ngô Vương Toại, cựu ký giả đài Á châu Tự do, nhà báo lão thành Hà Bỉnh Trung, Chủ tịch hội Cao niên và Chủ tịch Câu lạc bộ Văn học Nghệ thuật vùng Hoa Thịnh Đốn; nhà văn, nhà báo Hoàng Hải Thủy, nhà thơ Vi Khuê, nhà văn Uyên Thao, người chủ trương Tủ sách Tiếng Quê Hương tại Virginia, Ngô Đình Châu, nhà văn Nguyễn Đức Nam, nhà thơ Vương Đức Lệ, nhà thơ Hoàng Song Liêm...

Tưởng niệm nhà báo Hồ Văn Đồng, thân thế và sự nghiệp, thành tích và công trạng của ông đã có những người thân thuộc, những người từng hoạt động trong làng báo, từng chia sẻ khổ ải trong nhà tù, từng gánh vác sứ mạng đấu tranh cho Tự do, Dân chủ trình bày. Qua đó có thể hiểu về con người đã thể hiện trong cuộc đời của ông Hồ Văn Đồng chỉ có duy nhất một nghề báo. Biết rõ về nhà báo Hồ Văn Đồng còn có nhà báo, nhà văn Thinh Quang, hiện nay đã ngoài 90 và vẫn sáng tác; hai người không những đã cùng làm báo ngay từ thời những năm 1940 mà còn cùng quê Quảng Ngãi, cùng tuổi, cùng từng làm báo ở Mỹ; ông Thinh Quang nói:

-"Nhà báo Hồ Văn Đồng luôn luôn năng động, có tính quyết đoán, có khả năng giao tế và tranh luận, có tài lãnh đạo...".

Tưởng niệm ông Hồ Văn Đồng cũng không thể không nhắc đến lời của nhà báo lão thành Sơn Điền Nguyễn Viết Khánh (1921-2012) là đồng nghiệp với nhau hơn 60 năm từ Hà Nội vào Sài Gòn và đến Mỹ:

-"Ông Hồ Văn Đồng là một trong những nhà báo Việt Nam có tính ăn ngay nói thẳng, có khi đến phũ phàng. Bút pháp của ông bộc trực...Tên tuổi ông, sự nghiệp của nhà báo Hồ Văn Đồng xứng đáng được ghi lại cho hậu thế".

12-2012
TRẦN QUẢNG Á

* * *

Xem bài cùng tác giả: click vào đây
Xem trang Đất nước, con người: click vào đây
Trở về trang chính: www.nuiansongtra.net