1. Tác giả:

Tác giả bài thơ là Thôi Hộ, một thi nhân đời Đường, chưa rõ ngày sinh ngày mất, sống vào khoảng niên đại Đường Đức tông (742 – 805).

Ông tự là Ân công, người quận Bác Lăng, nay là Định huyện, tỉnh Trực Lệ, Trung Hoa. Tương truyền ông vốn là người phong nhã nhưng sống khép kín, ít giao du. Về đường khoa cử lại rất lận đận, mãi đến năm 796 niên hiệu Trinh Nguyên, Thôi Hộ mới đậu tiến sĩ, làm tiết độ sứ Lĩnh Nam. Ông nổi tiếng nhờ bài thơ “Đề tích sở kiến xứ” (1).

2. Phiên âm:

Đề đô thành nam trang

Khứ niên kim nhật thử môn trung

Nhân diện đào hoa tương ánh hồng

Nhân diện bất tri hà xứ khứ

Đài hoa y cựu tiếu đông phong.

(Thôi Hộ)

3. Dịch nghĩa:

Viết về nơi đã trông thấy năm trước

Năm ngoái cũng ngày này trong khuôn cửa này

Ta đã thấy má nàng đang cùng hoa đào đua thắm

Nhưng nay không biết nàng đi dâu vắng rồi

Chỉ còn hoa đào vẫn cười cợt gió đông thôi.

và:

Thơ đề ở ấp phía Nam đô thành

Năm trước ngày này ngay cửa này,

Mặt người, hoa đào ánh hồng lẫn nhau.

Mặt người chẳng biết đã đi đâu,

Vẫn hoa đào năm ngoái đang cười giỡn với gió Đông.

4. Dịch ra thơ Đường luật

*

Cửa đây năm ngoái cũng ngày này,

Má phấn, hoa đào ửng đỏ hây.

Má phấn giờ đâu, đâu vắng tá

Hoa đào còn bỡn gió xuân đây.

(Bản dịch của Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu)

*

Cửa đây, năm ngoái cũng ngày này,

Má phấn, hoa đào ửng đỏ hây.

Má phấn giờ đâu? đâu vắng tá?

Hoa đào còn bỡn gió xuân đây.

(Tương Như)

*

Năm ngoái, ngày này, dưới cánh song

Hoa đào ánh má, mặt ai hồng

Mặt ai nay biết tìm đâu thấy

Chỉ thấy hoa cười trước gió đông

(Bản dịch của Bùi Khánh Đản)

*

Năm ngoái ngày này trong cánh cửa,

Hoa đào mặt ngọc ánh đua hồng.

Năm nay mặt ngọc đi đâu vắng,

Chỉ thấy hoa đào cợt gió đông.

(Bản dịch của Nguyễn Quảng Tuân)

*

Năm ngoái hôm nay cũng cửa nầy

Hoa đào má phấn đỏ hây hây

Người đi đâu mất, còn hoa đó

Ghẹo gió đông cười hoa ngất ngây.

(Bản dịch của Hải Đà)

*

Ghi lại những điều đã thấy năm xưa

Năm ngoái, ngày này, nơi cửa ấy

Hoa đào soi mặt ánh tươi hồng

Mặt người không biết giờ đâu vắng?

Hoa vẫn tươi cười đón gió đông.

(Bản dịch của Hoàng Nguyên Chương)

4. Dịch ra thơ lục bát

*

Mặc dù không có dịch nguyên bài nhưng Thi hào Nguyễn Du đã mượn hai câu sau đưa vào tác phẩm “Truyện Kiều”, đoạn tả cảnh Kim Trọng trở lại vườn thúy mà không gặp Kiều:

“Trước sau nào thấy bóng người

Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông” (Câu 2748)

*

Hôm nay, năm ngoái, cửa cài, (có bản ghi là “cửa này”)

Hoa đào ánh với mặt người đỏ tươi.

Mặt người chẳng biết đâu rồi,

Hoa đào còn đó vẫn cười gió đông.

(Trần Trọng Kim).

*

Hôm nay năm ngoái cổng này,

Hoa đào soi ánh đỏ hây mặt người.

Mặt người đã ở đâu rồi?

Hoa đào nay vẫn còn cười gió đông.

(Trần Trọng San). (?)

*

Cửa kia năm trước ngày này

Người vay hoa thắm hoa lây má hồng

Người hoa giờ biết đâu trông

Hoa không người vẫn gió đông cợt đùa.

(Thu Tứ).

*

Ghi lại những điều đã thấy năm xưa

Năm xưa nơi lối cổng vào

Mặt người hồng ánh hoa đào thắm tươi

Mặt ai giờ khuất đâu rồi?

Hoa đào lối cũ vẫn cười gió xuân. (2)

(Bản dịch của Hoàng Nguyên Chương)

Chú thích:

(1) Bài này còn có tên đầu đề khác là: “Đề đô thành nam trang” (Đề ở căn nhà phía nam thành đô) (thành đô tức là kinh đô Trường An của nhà Đường nay là thành phố Tây An tỉnh Thiểm Tây, một trong 4 cố đô của Trung Hoa). Bài thơ được trích trong "Thành Ngữ Cố Sự Đệ Nhất Tập", do Bành Minh Huy biên soạn, nhà xuất bản Hải Hoa Văn Khố ấn hành .

(2) Đông phong: Gió đông: gió đông ở đây có nghĩa là gió xuân, ngọn gió thồi về mùa xuân từ hướng đông. Có bản chép là xuân phong trong câu “Đào hoa y cựu tiếu xuân phong”.

5. Câu chuyện về nội dung bài thơ:

Theo giai thoại, Thôi Hộ là một thi sĩ đời Đường, nhân một lần trong dịp tiết Thanh minh, Thôi Hộ dạo chơi phía nam kinh đô Trường An. Chàng trai thấy có một vườn đào đang nở hoa rất đẹp, chàng đến gõ cổng nhà ấy xin nước uống. Người ra mở cổng là một thiếu nữ xinh đẹp. Màu hồng của hoa đào và màu hồng của khuôn mặt giai nhân đã làm chàng trai sửng sốt. Uống nước xong, chàng cảm ơn ra đi và mang theo hình bóng ấy.

Tiết Thanh minh năm sau, chàng trở lại Đào hoa trang cũng gõ cửa xin nước uồng nhưng lại không gặp cô gái. Không nén được cảm xúc, chàng đã đề bài thơ lên cổng rồi ra đi.

Ít lâu sau, vì bị tình cảm thôi thúc, chàng vội trở lại Đào hoa trang để mong gặp lại người xưa. Đến nơi, thấy cảnh nhà tất bật, lại có tiếng khóc vọng ra, chàng hỏi thăm mới biết cô gái vừa qua đời. Với tâm trạng đau đớn, chàng xin được phép vào thăm. Lúc gặp ông lão – cha cô gái, chàng mới hiểu sự tình. Chính vì đọc bài thơ của chàng mà nàng bị tương tư, bỏ ăn bỏ uống và mới vừa trút hơi thở. Tuy đã mất nhưng người vẫn còn ấm nên chưa khâm liệm. Nghe qua, chàng ứa nước mắt, xin được vào gặp thi thể người đẹp. Chàng quì bên giường khóc than kể lể. Bỗng nhiên cô gái chợt tỉnh dậy làm cả nhà vui mừng khôn xiết. Sau đó họ trở thành vợ chồng. Thôi Hộ cố gắng dùi mài kinh sử, thi đỗ ra làm quan. Họ sống với nhau đến răng long đầu bạc.

Cũng từ điển này, người ta thường ví mặt người con gái đẹp với hoa đào.

Không hiểu giai thoại này thực hư như thế nào nhưng có lẽ vì bài thơ (nguyên tác) quá hay nên người đời đặt ra chuyện ly kỳ để tăng thêm phần thơ mộng và giá trị bất hũ của nó.

Có điều thú vị là Đài Loan đã đóng một bộ phim nhiều tập với tên là “Nhân diện đào hoa” mà nội dung chuyện phim lại dựa vào bài thơ với chuyện tình của Thôi Hộ.

*  *  *

Xem trang “Thơ, Cổ văn”, click vào đây

Trở về trang chính www.nuiansongtra.net