Mở speakers ON, click vào tam giác bên trái để nghe.

Muốn OFF, click vào hai gạch thẳng đứng bên trái.

HẬN ĐỒ BÀN

Sáng tác: Xuân Tiên 

Ca sĩ: Duy Khánh

"Tôi, đứa con của ngọn gió lang thang cánh đồng miền Trung nhỏ hẹp.

Đứa con của nắng lửa bốn mùa cát trắng hanh hao.

Đứa con của biển khơi trùng trùng bão thét.

Và của đôi mắt tháp Chàm mất ngủ xanh xao".

Chân dung Inrasara

Những câu thơ tự sự của Inrasara trong tập thơ "Hành hương đêm" xuất bản năm 1999 đã khái quát về cuộc đời và tư tưởng của anh. Inrasara có tên Việt là Phú Trạm. Anh sinh ngày 20 tháng 9 năm 1959 tại làng Chăm Mỹ Nghiệp, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận. Inrasara là một trong những học sinh xuất sắc người dân tộc Chăm. Năm 1977, theo học tại Đại học Sư phạm ở Sài Gòn, Inrasara bỏ học về quê làm thợ cày trên những cánh đồng Chăm đầy nắng gió ở Ninh Thuận. Và, anh tự tìm hướng đi mới cho đời mình: Bước vào con đường sáng tạo thơ ca và nghiên cứu văn hóa Chăm của dân tộc anh:

"Nếu Tất Đạt Đa buổi ấy không ra đi

Cõi người ta lấy đâu đêm sáng.

.  .  .

Nếu giây phút ấy Đốt phải ra đi

Mặt đất lấy đâu chàng A-liêu-sa phiêu lãng..."

(Trích: "Khoảnh khắc vô cùng")

Từ "Khoảnh khắc vô cùng" ấy đã tạo ra một Inrasara - thi sĩ. Và, thơ của anh đã rực sáng trên bầu trời thi ca. Từ năm 1996 đến năm 2002, Inrasara đã xuất bản 5 tập thơ, gồm: Thắp nắng, Sinh nhật cây xương rồng, Hành hương em, Lễ tẩy trần tháng Tư, Thơ Inrasara. Bên cạnh thơ, Inrasara còn nghiên cứu và cho ra đời nhiều tác phẩm biên khảo về văn học và văn hóa Chăm.

Inrasara kết hợp nhuần nhuyễn giữa truyền thống và hiện đại, anh đã tạo ra phong cách riêng trong thơ. Mạch nguồn cảm hứng và sáng tạo thi ca của Inrasara khởi đầu từ hình ảnh những Đền, tháp Chăm uy nghiêm cổ kính sừng sững trên những ngọn đồi đầy nắng gió của miền cực Nam trung bộ quê hương anh. Và, chiều sâu văn hóa cùng chiều dài lịch sử của dân tộc Chăm:

"Những đêm Chàm nặng màu gạch nung

Trôi kí ức vào mù sương dĩ vãng

Dĩ vãng vỡ òa và bật sáng

Sáng ngọn lửa cháy màu gạch nung."

("Gạch nung")

Thơ Inrasara thấm đẫm hơi thở cuộc sống của dân tộc Chăm anh em, gần gũi thân thiết với bạn đọc:

"Rồi một ngày ra đi

Xa cái Chạng gầy, bỏ bờ cỏ dại

Xa tiếng mõ trâu chiều, bỏ thằng Klu xóm dưới

Bốn mùa thơ anh gọi

Hụt hơi.

.  .  .

Rồi một ngày em không còn nhớ

Một dòng ariya, một điệu mamăng

Mùi mưa Ktê reo đỉnh tháp Chàm

Văn thổ cẩm hay màu mây cố quận

Em bập bềnh giữa ngữ ngôn hoang đãng

Cuốn dòng chảy thị thành

Em quên mình là Chăm

Như quên mình chưa có giấy khai sinh.

.  .  .

("Nỗi buồn ứng trước")

Cuộc sống đầy biến động. Nhiều làng quê đã đổi thay. Với tâm hồn nghệ sĩ, Inrasara viết những câu thơ đầy trăn trở trước những đổi thay trong cuộc sống xung quanh:

"Da thịt em nở - áo quần em chật

Nhân khẩu tăng phần - khuôn nhà mãi hẹp

Thôn xóm cứ mở - ruộng đất cứ teo

Em bị nhổ khỏi plây

Bị văng vào phố.

Em không có dây chuyền - không có quần jean

Mang linh hồn ngọn đồi

Em lạc vào phố lạ.

Em giặt giũ trong căn gác lạ

Em thợ phụ trong xưởng may lạ

Em hoảng hốt trong con hẻm lạ.

Mang linh hồn ruộng đồng

Em rụng vào đêm lạ.

...

Ra đi từ linh hồn ruộng đồng

hồn ngọn đồi

Nàng đi về hướng phố

Bạt ngàn phố dựng

Hù dọa trái tim bị thương".

(Trích: "Chân dung nàng")

Cây xương rồng, cây Tagalau là những loài cây mộc mạc, nhục nhằn chịu đựng trong nắng gió gần gũi với những làng Chăm ở miền cực Nam trung bộ. Giữa cây và người đều có sự sống, có linh hồn. Cuộc sống luôn luôn gắn chặt giữa quá khứ và hiện tại. Chúng ta cảm nhận trong thơ, Inrasara luôn luôn hướng về tương lai với một niềm tin mãnh liệt:

"Bài ca kết tinh từ hơi thở con đường tôi đi qua

Bài du ca hôm nay nối dòng kinh thiên cổ

Nối ariya vào ca dao, nối mai sau vào quá khứ

Nối ngụ ngôn của Đất vào vạn bước đứa con xa.

Ngày mai xương rồng lại nở hoa."

(Trích: "Sinh nhật cây xương rồng")

Miệt mài, kiên trì trong lao động và sáng tạo, Inrasara đã đạt được những thành công trên con đường sáng tác thơ cũng như những nghiên cứu về văn hóa Chăm. Năm 1977 và năm 2003, Inrasara được giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam về thơ. Năm 2005, với tập thơ "Lễ tẩy trần tháng Tư" Inrasara được trao giải thưởng văn học Đông Nam Á. Năm 1995, anh được trao giải thưởng của Trung tâm Lịch sử Văn minh Đông Dương thuộc Đại học Sorbonne của Pháp về công trình nghiên cứu văn học Chăm. Đến năm 2009, Inrasara được trao giải thưởng Phan Châu Trinh.

Inrasara giống như cây Talagau chênh vênh trên vùng đất đồi quanh năm khô hạn ở làng quê Chăm đầy nắng gió đã nở hoa rực một màu tím hoang sơ chung thủy, đẹp lạ lùng, trở thành niềm tự hào của người Chăm anh em thân yêu.

Lê Ngọc Trác

(La Gi, tháng 5/2016)

*  *  *

Xem bài cùng tác giả, click vào đây

Xem trang Tạp văn, tùy bút, click tại đây 
Trở về trang chính: www.nuiansongtra.com