Chặng Đường Chông Gai Cuối Cùng.
This Story is Dedicated to my Mother.
Thu Thuyền.

Tới Sàigòn, mẹ tôi gần như kiệt lực với sứ mạng quá nặng nề. Một thân đàn bà yếu đuối đã phải đưa sáu đứa con đi di tản tránh pháo, vượt đèo, vượt biển... để về đến bến bờ bình yên. Tôi vội cho đấy là chuyện hi hữu đáng ghi nhớ nhất trên đời nhưng tôi lầm to.

Suốt thời gian sau tháng tư năm 75, mẹ tôi bắt đầu những chặng đường gập ghềnh khác. Sau khi bố tôi vào nằm ở khám Phan Đăng Lưu, mẹ tôi bươn chải lo kiếm cơm thăm tù, nuôi con. Chẳng những thế, mẹ tôi còn phải tranh đấu vô cùng gay go để xin cho được mảnh giấy thường trú tại Sàigòn. Mẹ tôi chầu chực ngoài văn phòng Phường mỗi sáng sớm. Hôm thì cán bộ nhận đơn đi vắng; lúc thì chủ trương mới ban hành buộc phải điền lại giấy tờ; khi thì cần bổ xung giấy nhà Đà lạt bị cơ quan nhà nước trưng dụng; có hôm bị đuổi ngang xương, chả cần lý do gì cả. Mẹ tôi mất kiên nhẫn, nổi điên, đứng ở cổng phường vừa khóc vưà lớn tiếng chửi như chửi mất gà. Hôm đó, bà về nhà, tay phe phảy tấm giấy thường trú khoe các con. Mắt người vẫn còn hoen lệ nhưng miệng cười đắc thắng vì đã hoàn tất một công tác "vá bể lấp trời":

- Chắc mẹ chửi có bài có bản hay quá nên chúng nó vội vàng ra mời vào. Tụi nó bảo đúng hôm nay có chủ trương mới, giấy tờ của nhà mình hợp lệ nên mẹ là người đầu tiên được lãnh miếng giấy cứu tinh này.

Hết nhìn tờ giấy ố vàng, lem nhem dấu mộc đỏ chóe in loang qua cả mặt sau, tôi lại nhìn mẹ. Người mẹ thanh lịch của vài tháng trước bây giờ mặc chiếc áo bà ba hàng nội hóa nhàu nát, chiếc quần sa tanh đen lấm lem bụi. Người mẹ của tôi chưa bao giờ mở một lời thô tục với bất cứ ai vậy mà bây giờ chỉ vì chồng con phải hạ mình trước những kẻ đánh vần không thông, đã thế mẹ còn chửi bới không sợ nhơ miệng. Tôi thương mẹ ứa nước mắt, phải vội quay mặt đi sợ mẹ tôi thấy được mà đau lòng.

Những ai may mắn có con mới thấm rõ nghĩa hai chữ hy sinh của cha mẹ!

Vậy là cánh cửa đầu tiên đưa mẹ tôi đến chỗ xin được giấy tờ hợp lệ đi Pháp đã mở rộng. Mẹ tôi bắt đầu liên lạc với tòa lãnh sự Pháp để lo xuất ngoại bằng đường "nhân đạo" dành cho cựu nhân viên chính phủ Pháp. Hồ sơ gồm một xấp dầy: nào giấy chứng nhận dạy học ở Lycée Yersin, nào giấy khai sinh của cả nhà... Nộp xong, mẹ tôi thừa thắng xông lên làm cả đơn xin đi theo diện con lai. Chẳng là bà có đôi mắt nâu sâu thẳm và một sống mũi rất cao. Mẹ tôi viết thư cho người thầy cũ ở Pháp xin ông cứ nhận là đã có ăn ở với bà ngoại tôi hồi xưa. Ông thầy từ chối vì sợ tổn hại đến tiếng tăm của mình với Hàn Lâm Viện Pháp nên mẹ tôi đành làm con lai... hoang!

Trong lúc chờ đợi giấy tờ, mẹ tôi gặp lại người bạn có quốc tịch Ấn. Ông này thương hại hoàn cảnh mẹ tôi một mình phải chèo chống nên đề nghị làm đám cưới... ma, khi nào ra khỏi Việt nam thì tuyên bố ly dị ngay. Ông chỉ không dám đèo thêm người anh lớn của tôi vì anh trong tuổi "lao động", kéo theo sợ chết cả chùm. Mẹ tôi phải từ chối lòng tốt của ông ta. Bà không nỡ quay lưng bỏ đứa con trai yêu quý ở lại đương đầu với một xã hội mà người đàn ông chỉ đeo kính cận thị cũng bị nhốt tù!!!

Không hiểu đào hoa chiêú mệnh hay sao mà mẹ tôi lại gặp một ông Tây, dòng dõi quý tộc, đem lòng yêu mến. Ông này hứa lo cho cả nhà đi, chỉ cần mẹ tôi phải chính thức ly dị với bố tôi. Lời đề nghị này chắc làm cho mẹ tôi suy nghĩ nhiều lắm. Nhà làm gì có tiền để chi tiêu mãi được. Buôn bán chợ đen chợ đỏ đâu biết tương lai ra sao. Kẹt một điều là bố tôi còn nằm giết rệp trong tù, không người thăm nuôi. Dù có ra khỏi tù cũng chẳng làm sao thoát được khỏi Việt nam. Sau bao đêm suy nghĩ mẹ tôi thêm một lần nữa đứt ruột từ chối một dịp may hiếm có: Cơ hội đến cõi tự do bằng đường tắt.

Giữa lúc đó, phường có lệnh kêu hai chị em tôi đi "tình nguyện" làm thủy lợi ở Cát Lái. Mẹ tôi bó tay, vưà thu xếp đồ đạc cho hai đứa con gái, vừa nuốt lệ. Mẹ tôi chắc lo cho đứa em công dung ngôn hạnh của tôi nhiều nhất. Phần tôi, dầu sao cũng còn mồm mép đỡ chân tay. Tôi biết bà hy vọng tôi lý luận giỏi may ra thoát được cái bổn phận xúc bùn. Kể ra cũng gần đúng, tôi chỉ ra bờ kinh đứng ăn hại thôi. Bùn chuyển được đến tay tôi thì coi như xong. Tảng đất nhão nhoẹt lớn tướng, tự nhiên teo lại bằng nắm tay.

Hôm mẹ tôi lên Cát Lái thăm con, thấy chị em tôi mặt mũi vêu vao vì thiếu ăn. Lúc làm thì bùn văng đầy mặt, đến khi rửa đi thì da cháy nắng đỏ hồng điểm thêm một mớ đốm trắng làm duyên, được mấy anh đi làm nghiã vụ khen là "cắc kè bông, cái má hồng hồng!". Mẹ tôi nhìn cảnh con gái sống lẫn lộn với con trai, càng không đành lòng. Bà bất chấp cơ nguy tù tội, ra phường, mở máy chửi tiếp. Phường khóm điếc tai kêu mẹ tôi đi lãnh chị em tôi về. Mẹ tôi hôm đó được tôi phong lên chức Hoàng tử vì đã có công lớn cứu hai chị em Công chúa "Cắc kè bông" ra khỏi tháp ngà... thủy lợi.

Về đến nhà, hai chị em ăn cơm ngon miệng quá. Ăn hết điã xào, tôi thấy còn chút nước xốt, bèn bới thêm tí cơm vào trộn ăn. Bỏ uổng! Mẹ tôi trào nước mắt dù người cố cầm lại...

Chờ kết quả giấy tờ đi Pháp lâu quá, mẹ tôi nóng lòng, rủ bạn xuống Miền Tây tính chuyện vượt biên bằng đường bộ. Tôi nhìn mẹ tôi xúng xính trong bộ bà ba nâu mới cắt chỉ, lắc đầu:

- Trông mẹ giống như mấy cô văn công diện đồ lên sân khấu chuẩn bị múa bài "Em bé quê".

Mẹ tôi xì một tiếng:

- Ngoa ngoắt!

Nói vậy, xong mẹ tôi cũng phải ra chợ mua bộ đồ cũ bợt cả vai lẫn đũng quần để mặc cho có vẻ hợp thời trang hơn. Đi miền Tây về, cả nhà xúm lại hỏi thăm mẹ về tình hình an ninh ra sao. Mẹ tôi mệt nhọc kể:

- Vừa bước chân xuống xe đò đã có mấy người nhìn chằm chằm. Lại có thằng nhỏ ra hỏi mẹ có phải dân trên tỉnh xuống đây kiếm đường vượt biên không, thế mới chết chớ!

Mẹ tôi ngưng lại thở một tí rồi mở giỏ ra khoe:

- Tiện thể mẹ mua mấy ký mỡ heo và tiêu hột về. Mỡ heo mình thắng lên gởi vào tù cho bố còn tiêu thì mẹ đem ra chợ bán bù tiền đi đường.

Tội nghiệp cho mẹ tôi đã vất vả mà xôi hỏng bỏng không. Chắc mẹ đang hối hận không nhận lời lấy ông Tây quý tộc. Chờ bố tôi để đi cùng thì đến kiếp nào bố mới được thả?

Vậy mà một ngày đẹp trời tháng Giêng năm 79, có hai viên công an chìm đến gặp mẹ tôi. Họ đưa một số đồ đạc riêng của bố tôi ra làm tin và đề nghị:

- Nêú bà muốn ông nhà được thả trước Tết thì đưa chúng tôi ba lạng vàng.

Mẹ tôi bối rối:

- Tôi làm được đồng nào, tiêu sạch đồng nấy, làm gì có vàng để của. Bây giờ đang có sẵn một trăm ngàn, nêú các ông muốn thì tôi xin biếu các ông dùng đỡ.

Hai người công an nói chuyện với nhau một hồi rồi nhận tiền của mẹ tôi. Tết năm đó, bố tôi được ăn Tết ở nhà, chấm dứt bốn năm viết bản tự khai trong ngục!

Con đường dài đó tưởng mẹ tôi không thể nào đi hết nổi một nửa, vậy mà cuối cùng cũng xong. Hôm tôi ngồi mạng lại cái áo rách, mẹ tôi được kêu lên sở ngoại kiều. Tôi đoán là có tin mừng to mà không dám quả quyết vì sợ thất vọng nên ráng làm tỉnh, cố vá cho xong chiếc áo. Báo hại tôi bị kim đâm chảy máu mấy lần vì lo ra. Anh tôi vưà chở mẹ tôi về là tôi đã đứng sừng sững giưã sân, đôi mắt nhìn mẹ dò hỏi. Mẹ tôi chẳng nói, chỉ nhìn tôi gật đầu cười. Cơn mừng như òa vỡ làm tôi lảo đảo muốn ngã. Tôi khóc nức nở, mẹ tôi cũng khóc theo. Cái áo vá dở dang, tôi quẳng vào thùng rác!

-"Chặng đường chông gai cuối cùng mẹ đã vượt qua, con thật mừng khi thấy mẹ cất được chiếc gánh quá nặng, oằn trĩu đôi vai gầy!", tôi nhủ thầm với mẹ.

Nhưng tôi lại lầm: Bây giờ, đã ở Mỹ rồi, con đường chông gai cuối cùng của mẹ tôi lại là mảnh bằng tiến sĩ Pháp văn mà người quyết giật cho được trước ngày sinh nhật 65 tuổi. Cũng rất có thể tôi còn lầm nữa: với một người đàn bà như mẹ tôi, con đường trước mặt lúc nào cũng là con đường dốc khúc khuỷu, hướng lên hết chỏm núi này đến đỉnh núi khác, đòi hỏi lòng kiên nhẫn và một ý chí phấn đấu không ngừng ở bà.

Suốt đời, không bao giờ tôi có thể đoán được con đường chông gai cuối cùng của mẹ tôi.

Thu-Thuyền
4-98