Hơn 1/3 dân số thế giới sử dụng internet hàng ngày. Riêng ở Hoa Kỳ, tỷ lệ người dùng so với dân số là 87%, còn Việt Nam có tới 44%. Tuy số người sử dụng nhiều như vậy, nhưng một số khá đông chỉ có những khái niệm lờ mờ về mạng lưới toàn cầu này. Họ thường nêu lên câu hỏi: Internet là gì và hoạt động như thế nào? Ai là chủ của Internet và ai trả tiền cho ai để có đất (website) trên internet? Những máy chủ internet nằm ở đâu và kết nối với máy của mình ra sao? Internet truyền đi bằng vô tuyến hay có dây?

Muốn trả lời những câu hỏi này phải đi vào những khái niệm và từ ngữ chuyên môn của ngành tin học. Nhận thấy những lời giải thích về đề tài của Giáo sư Huỳnh Chiếu Đẳng khá dễ hiểu, chúng tôi xin được trích đăng và biên tập đôi chút như sau đây để trả lời cho những câu hỏi nói trên.

1. Internet là gì?

Xin nói một cách nôm na, thật dễ hiểu như sau:

Một số computer nối với nhau trong phạm vi một tòa văn phòng của một hãng được đặt tên là LAN (Local Area Network). Thí dụ như trong nhà thương, những computer của pharmacy, của phòng bác sĩ, của phòng trực, phòng y tá, phòng hành chánh, phòng cứu cấp, phòng tiếp nhận bịnh nhân… của nguyên cái nhà thương đó nối với nhau thì được gọi là một network. Các computer trong LAN chia sẻ tài liệu qua lại cho nhau mà không cần người “lon ton” (còn gọi là tùy phái) như ngày xưa. Hồ sơ bịnh nhân A có mặt khắp mọi computer trong nhà thương (nếu được quyền đọc nó).

Internet thì rộng hơn, toàn cầu, là hệ thống nối hàng trăm ngàn LAN đó vào chung với nhau. Data (dữ liệu) từ computer nầy có thể chuyển cho computer khác hay ngược lại (toàn cầu) nếu chúng được nối vào Internet.

Muốn cho các computer có thể “nói chuyện” với nhau thì người ta phải làm cho chúng có một tiếng nói theo quy luật nào đó. Giả dụ, trong một phòng họp có cả trăm người từ cả trăm quốc gia khác nhau đến dự, mỗi người nói một loại ngôn ngữ khác nhau. Muốn cho họ hiểu nhau thì người ta đặt ra một thứ ngôn ngữ mà ai cũng hiểu được. Internet là một tập hợp hàng nhiều triệu computer nằm khắp mọi quốc gia, những computer nầy nói chuyện với nhau theo một quy luật gọi là protocol.

Mỗi người trong buổi họp phải có một cái tên hay ít ra là cái bảng mang trên ngực cho biết rõ ai là ai. Các computer trong hệ thống cũng vậy, mỗi cái phải có một “address” hay “ID” riêng để chúng biết cái computer nào là cái nào. Các computer nói chuyện với nhau qua “ngôn ngữ”, hay “quy luật” TCP/IP, chữ tắt của Transmission Control Protocol/ Internet Protocol.

Internet là hệ thống lớn nối hàng ngàn network nhỏ lại với nhau. Tức là có hàng nhiều triệu computer trên khắp thế giới nối với nhau để trao đổi data. Đó là nói cho thật dễ hiểu, vì đi vào chi tiết thì rắc rối lắm.

Những computer trong Internet nối với nhau qua dây cable, qua fiber optic, qua sóng radio…

Fiber optic truyền được nhiều data nhất và nhanh nhất. Còn dây điện thoại nhà (2 dây) truyền data chậm nhất. Dây cable coaxial (TV) truyền data nhanh lưng chừng, còn sóng điện từ thì vừa vừa…

Vài hình minh họa cho thấy internet phức tạp cỡ nào.

Hơn 1/3 dân số thế giới sử dụng internet hàng ngày. Riêng ở Hoa Kỳ, tỷ lệ người dùng so với dân số là 87%, còn Việt Nam có tới 44%. Tuy số người sử dụng nhiều như vậy, nhưng một số khá đông chỉ có những khái niệm lờ mờ về mạng lưới toàn cầu này. Họ thường nêu lên câu hỏi: Internet là gì và hoạt động như thế nào? Ai là chủ của Internet và ai trả tiền cho ai để có đất (website) trên internet? Những máy chủ internet nằm ở đâu và kết nối với máy của mình ra sao? Internet truyền đi bằng vô tuyến hay có dây?

Khởi đầu Internet là vào năm 1964, trường đại học UCLA gởi mấy hàng chữ cho Stanford Research Institute. Ngày xưa gởi tin nhanh nhất là đánh điện tín. Bây giờ gởi data nhanh nhất là email. Nhưng nhanh là một chuyện còn người nhận có xé bao thơ ra đọc hay không là chuyện khác. Ở tại Mỹ gởi cái email về Việt Nam chỉ mất có mấy giây là tới.

2. Ai là chủ của Internet

Nói cho gọn thì không ai làm chủ Internet hết. Internet được chia ra cho nhiều công ty khác nhau. Nói chung thì không có một cá nhân nào hay một tổ chức nào làm chủ Internet cả mà nó được điều hành trên khắp thế giới. Chỉ có những cơ quan điều hành thôi.

Thí dụ như cơ quan quản lý IP. Muốn nối computer tại nhà vào Internet thì các bạn phải có Unique Public IP Address, Internet Protocol address. Cái IP tổng quát được điều hành do Internet Assigned Numbers Authority (IANA) cho toàn cầu. Từ đó đưa ra làm năm địa phương. Cái IP của các bạn do hãng Internet service providers tư nhân chỉ định cho các bạn, có khi nó là fixed IP (cố định), có khi nó thay đổi được tức là dynamic IP. Cho nên khi các bạn gởi email hay log vô một webpage nào đó, người ta có thể biết được các bạn là ai, cũng như cư trú nơi nào trên thế giới. Nói chung các bạn gởi email đến tôi, nếu muốn, tôi có thể tìm được các bạn và biết đại khái là ai, ngoài cái tên trong email address có khi rất vô nghĩa, nhưng việc tìm kiếm này hơi mất công.

3. Thành lập một webpage:

Muốn thành lập một webpage thì phải mua domain name. Công ty quản lý ICANN  (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) cấp tên miền, chịu trách nhiệm chung trong việc quản lý DNS (domain name system). Để cho dễ hiểu thì domain name mang chữ cuối cùng là tên quốc gia.

Thí dụ như Canada thì chữ cuối tên là .ca, domain name của nước Úc thì chữ cuối là .au, nước Pháp là .fr, nước Việt Nam là .vn. Thí dụ như “www.netregistry.com.au”; “www.cira.ca”. Nếu webpage nằm trên đất Mỹ thì được miễn chữ chót chỉ quốc gia. Nó có nhiệm vụ quản trị tên miền gốc, giao quyền điều hành mỗi domain name cấp cao nhất cho một cơ quan đăng ký tên miền.

Đối với domain name quốc gia cấp cao nhất, cơ quan đăng ký domain name thường do chính quyền của quốc gia đó thành lập. ICANN giữ vai trò cố vấn trong các cơ quan đó nhưng không được can thiệp vào các điều khoản và điều kiện về việc ủy quyền domain name của mỗi cơ quan đăng ký domain name cấp quốc gia. Dưới tên miền quốc gia là tên nhóm:

.com là commercial, .org là tổ chức thường vô vị lợi, .gov là của chánh phủ mỗi quốc gia, .net là network nói chung, .edu là của trường học…

4. Ai trả tiền cho ai

Thường muốn mua domain name thì trả tiền cho tổ chức quản trị một số lệ phí thường rất nhỏ. Còn chúng ta xài Internet phải trả tiền hàng tháng là trả tiền cho hãng Internet provider (cung cấp dịch vụ), nó có thể là Comcast, là Time Warner, là AT&T, là Juno, là Verizon… nhiều lắm. Các hãng nầy nối nhà các bạn vào network nên họ tính tiền đường dây cable hay dây điện thoại mà họ làm chủ, phí tổn máy móc và tiền lời… Tiền mua domain name chỉ là lệ phí nhỏ, nhưng tiền nối vào internet là của hãng thương mại nên họ tính rất cao.

Nói là máy chủ thì thật là khó hiểu, thường nó là một hệ thống network của hãng AT&T hay Comcast, hay Juno… Còn data thì được lưu trữ cùng khắp, thường trong hard disk của các network, lớn lắm. Chỗ chứa cũng là nhiều hard disk hợp lại mà thôi. Còn nói chuyện hard disk nối với nhau ra sao để có sức chứa thật lớn thì rắc rối hơn, nên xin được bỏ qua.

Khi một data nào đó bỏ vào Internet rồi thì vô phương rút lại hay đính chánh, lý do là nó được nhiều computer download về chứa cùng khắp mọi nơi, không rút lại được. Nếu dễ dàng lấy xuống thì chánh phủ Mỹ đâu có chới với với vụ Wikileaks. Nội cái vụ tung tin sai về 9 người Việt Nam làm vẻ vang dân Việt năm 2011, gia đình em Khang (số 5) đính chánh hoài mà có được đâu. Phe ta cứ vậy mà đưa đi tới khuya đâu cần biết là làm hại người khác. Một toa thuốc email trời đánh đưa ra hại người thì có cả trăm webpage đăng lên. Nếu webpage nầy biết sai và có hại nên lấy xuống thì webpage khác mọc ra đăng tiếp. Cho là tất cả các webpage Việt Nam lấy xuống hết thì phe ta lục trong email cũ mang ra tung lên Internet. Thành thử Internet ngày nay y như con sông Thị Nghè, những thứ có ích thì hiếm, còn rác bẩn thì trôi lềnh bềnh.

Phượng Nghi

April 5, 2016

(Nguồn: Quán Ven Đường)

Nguồn: Báo Trẻ Online

*  *  *

Xem các bài cùng tác giả, click vào đây
Xem trang Kiến thức tài liệu, click tại đây
Trở về trang chính: www.nuiansongtra.com