(A Holiday in Xinjiang)

By Ruth Ingram

Phạm Nguyên Trường dịch

The Diplomat

February 04, 2019

Du khách trong nhà nước cảnh sát (What it’s like being a tourist inside a police state).

Cảnh sát vũ trang dàn hàng ở Tân Cương

Chúng tôi ra khỏi máy dò kim loại, cảm thấy nhẹ nhõm khi những chiếc túi chúng tôi còn nguyên vẹn ở đằng sau máy chiếu X-quang. Nhưng, có tiếng chuông báo động ngay khi chúng tôi vừa bước vào trạm xe buýt. Không biết từ đâu, những người bảo vệ ngôi nhà đã vây quanh chúng tôi, với vũ khí cảnh sát thời trung cổ lăm lăm trong tay. Dù khá sợ hãi, nhưng ý nghĩ là trong thế kỷ XXI, Trung Quốc vẫn bảo vệ người dân của mình bằng các di vật có từ thế kỷ X, ngay khi nhịp tim của tôi trở lại bình thường, đã làm cho tôi cảm thấy buồn cười. Một người bảo vệ vừa cười vừa vung vẩy cái ba toong của anh ta. Những người khác tỏ ra nghiêm khắc hơn; họ lườm chúng tôi, mỗi người đều có dùi cui và khiên chống bạo động. Chúng tôi đã bị bao vây và không đi đâu được nữa.

Đây là tuần thứ hai của kỳ nghỉ của chúng tôi ở Tân Cương, khu vực của người Duy Ngô Nhĩ (Uyghur) theo đạo Hồi ở tây bắc Trung Quốc. Mỗi ngày trong cuộc hành trình, việc đàn áp theo kiểu Orwell (ý nói việc theo dõi và đàn áp người dân trong tác phẩm 1984 của Orwell – ND) mà chúng tôi chứng kiến càng trở nên siêu thực hơn. Kể từ khi Chen Quanguo, một người vừa nổi lên sau chiến tích ở Tây Tạng, nắm chức Bí thư Đảng vào năm 2016, hơn 1 triệu người Duy Ngô Nhĩ thuộc mọi thành phần đã bị bắt giam để cải tạo mà không cần xét xử. “Tội” của họ là gì? Trùm khăn, dậy muộn trong buổi lễ chào cờ bắt buộc vào sáng thứ Hai, uể oải hoặc “không có tinh thần yêu nước” khi hát quốc ca, hoặc có bộ râu khác thường, đấy là danh sách một số trong rất nhiều “tội lỗi” mà người Duy Ngô Nhĩ có thể bị bắt đi cải tạo.

Chúng tôi đã vô tình rơi vào khu vực người nước ngoài không được bén mảng tới. Chúng tôi biết rằng trạm xe buýt này - chúng tôi phải chuyển xe ở đây để đi đến một cái chợ đặc biệt thú vị trong vùng - là một trong những khu vực quân sự hóa nặng nề nhất và nội bất xuất ngoại bất nhập. Người ta bảo chúng tôi ngồi “nghỉ một lúc”, còn hộ chiếu của chúng tôi thì bị người ta thu.

Khoảng 15 phút sau, có một chiếc land cruiser đi tới. Một quan chức với cùng một phiên dịch nhảy xuống. Chúng tôi phải thuyết phục bà ta rằng chúng tôi là du khách muốn đến một cái chợ trong khu vực để bà ta thả cho chúng tôi đi. Sau khi quyết định rằng tốt nhất là phải xin họ, chúng tôi xin lỗi nhiều lần vì đi lạc khỏi tuyến đường dành cho du khách và xin được quay trở lại thành phố Kashgar kín cổng cao tường và đường dành cho du khách. Vào Tân Cương, biên giới của Trung Quốc trong cuộc chiến chống khủng bố, có khả năng gặp phải nhiều chuyện không thể đoán trước, và tôi không chưa được chuẩn bị cho thử thách này.

Kỳ lạ là, du lịch trong khu vực mà tiếng Turkic giữ thế thượng phong, được gọi là khu tự trị này, lại đang gia tăng. Nếu tin vào bộ máy tuyên truyền thì du khách đang tràn vào khu vực, đấy chủ yếu là người Hán từ các tỉnh khác muốn được xem nền văn hóa của Con đường Tơ lụa cổ đại, trong đó có các “dân tộc thiểu số” bản địa đầy màu sắc, những người mà các phương tiện truyền thông do nhà nước quản lý nói là thích ca hát, nhảy múa và ăn thịt xiên nướng và bốc cơm rang với thịt cừu đổ đầy trên những chiếc đĩa to đùng. Trong khi thế giới theo dõi và lên án việc giam giữ hơn 1 triệu người Duy Ngô Nhĩ trong các trại cải tạo, thì Trung Quốc thổi phồng số du khách đến khu vực Tân Cương hơn bao giờ hết. Trong tháng 1, tờ Hoàn cầu Thời báo cho rằng du khách tăng vọt là do “những nỗ lực của Tân Cương trong việc xóa bỏ chủ nghĩa cực đoan và đảm bảo sự ổn định xã hội” và trích lời một quan chức nói trong ngày 21 tháng 1 với tờ báo do nhà nước quản lý này rằng, “việc thành lập các trung tâm giáo dục và đào tạo nghề” đã “góp phần làm bùng nổ số lượng du khách tơi khu vực này”.

Ngành du lịch ở Tân Cương đã sụt giảm mạnh sau một sự cố ở bên ngoài nhà ga Urumqi vào tháng 4 năm 2014 và cuộc tấn công vào những người mua sắm tại một khu chợ sáng sớm ngay sau đó, làm 44 người thiệt mạng và nhiều người bị thương. Số lượng du khách đã giảm đáng kể, từ 50 triệu du khách trong năm trước đó xuống còn không đáng kể. Để đảo ngược xu hướng này, người ta đã lập ra một quỹ đặc biệt trị giá 20 triệu nhân dân tệ (3 triệu USD), để thưởng 500 nhân dân tệ (74 USD) cho những người tới

khu vực này.

Sự kiện đó - và tất nhiên, việc giam giữ một phần mười số người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương, những người bị coi là “gây rối” – chắc chắn là đã có tác dụng, vì dường như số lượng du khách đã tăng lên đáng kể. Kể từ khi Chen Quanguo lên nắm quyền, không có vụ khủng bố nào trong khu vực được ghi nhận. Đây được coi là bằng chứng cho thấy Tân Cương hiện đã an toàn. Tháng 9 năm 2018, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao ở Bắc Kinh, Cảnh Sảng (Geng Shuang), đáp lại những lời chỉ trích quốc tế về các trại cải tạo, nói rằng Tân Cương đã ổn định, kinh tế phát triển tốt, dân chúng sống hòa thuận và được hưởng tự do tôn giáo. Ông này cũng nói rằng, năm 2017, Tân Cương đã đón hơn 100 triệu du khách trong và ngoài nước, tăng một phần ba so với năm trước. “Nếu Tân Cương không an toàn, ổn định và hài hòa, thì sẽ không có nhiều du khách Trung Quốc và nước ngoài đến Tân Cương thăm quan. Tôi nghĩ rằng khía cạnh này chứng minh tình hình Tân Cương hiện nay là tốt”, Cảnh Sảng nói.

Thống kê mới nhất vào tháng 1 năm 2019, cho thấy xu hướng này đang tiếp tục. Có thêm của 2,1 triệu du khách tới Tân Cương trong ba ngày Tết, tăng 40,58% một năm.

Quay lại năm 2014, Inaam Nesirdin, giám đốc Công ty du lịch Tân Cương, khẳng định rằng Tân Cương an toàn, với nhận xét rằng trong suốt mười năm qua không một du khách nào bị thương vì các cuộc tấn công. Ông ta luôn luôn nói rằng, “Thấy là tin. Hãy đến Tân Cương mà xem”.

Nhưng hiện nay Tân Cương là địa điểm du lịch không giống bất kỳ nơi nào khác trên thế giới. Chỉ sau một thời gian ngắn, bất kỳ du khách nào cũng thấy cuộc đàn áp toàn diện đang diễn ra ở đây. Một nửa GDP của khu vực này, gấp bốn lần diện tích nước Pháp, là dành cho an ninh.

Chúng tôi nhận thức rõ rằng đây sẽ là một kỳ nghỉ bất thường ngay sau khi con ngươi được máy ảnh ghi lại và bị lấy dấu vân tay ở sân bay.

Từng phút và từng ngày, từng người đều bị theo dõi qua màn hình, qua các thiết bị nghe lén và camera trong quán cà phê, ở nơi làm việc, trên các phương tiện giao thông công cộng và trên đường phố. Các ứng dụng giám sát bắt buộc được cài đặt trên điện thoại và trong xe hơi và tất cả các khuôn mặt trong đám đông đều có thể được xác định trong vòng vài phút. Tất cả các thẻ căn cước đều bị quét và điện thoại bị kiểm tra nhiều lần trong một ngày. Ban đêm, người Duy Ngô Nhĩ run rẩy, lo lắng; họ lắng nghe tiếng bước chân đi trên cầu thang; mỗi tiếng gõ cửa đều có thể là dành cho họ.

Những ngày ở Tân Cương dường như là siêu thực. Một người lang thang vô hại đi theo một con hẻm lầy lội, có tường bao hai bên, đầy vẻ cổ kính, có thể bị tấn công sau một tiếng hét và những viên cảnh sát trẻ, dùi cui lăm lăm trong tay, không biết từ đâu lao ra bao vây ngay lập tức. Họ chạy bên cạnh du khách, xếp thành đội hình gần du khách, tiến về phía kẻ thù vô hình, giáo mác sẵn sàng và cuối cùng, đâm vào không khí với tất cả sức mạnh của mình. Cuộc tập trận, tiếng huýt sáo, và những cú đâm và chọc ghẹo nhau vẫn tiếp tục, mặc kệ ảnh hưởng có thể gây ra với người nước ngoài vô tư lự đang uống bia ngoài trời vào buổi tối.

Trong khi thẻ căn cước của người Duy Ngô Nhĩ bị kiểm tra mọi lúc, mọi nơi thì du khách và người Hán vẫn vẫy tay và cười với nhau. Người Duy Ngô Nhĩ đi làm không được tới gần xe buýt của thành phố, trong khi người Hán và du khách tiếp tục cuộc hành trình của họ mà không bị gián đoạn.

Trong suốt năm 2017, toàn bộ các thành phố trong khu vực đã bị đình trệ trong khi các đơn vị quân đội Trung Quốc sáng nào cũng diễu hành trên đường phố; họ dậm chân, hô khẩu hiệu và triển khai nhiều loại vũ khí trước bất kỳ kẻ nổi loạn tiềm tàng nào. Kể từ đó, các đơn vị quân đội đã len vào cơ sở hạ tầng, họ ngồi trong những chiếc lồng sắt ở trên cao, trong những trạm cảnh sát, được xây dựng cách nhau khoảng 500 mét dọc theo theo đường phố, hoặc bên trong những chiếc xe chuyển quân đèn hiệu chiếu sáng 24 giờ mỗi ngày, 7 ngày một tuần. Trên đường phố và chợ búa, tân binh tay lăm lăm vũ khí, mặc áo chống đạn và mũ bảo hiểm, có khiên chống bạo động và dùi cui tuần tra liên tục. Khi có tiếng còi rúc lên thành từng tiếng lớn, ngắt quãng, là tất cả cùng chạy về một hướng, khiên được giơ lên và sẵn sàng đối mặt với quân xâm lược. Tất nhiên là chẳng có kẻ thù nào và cũng không có quân đội xâm lược nào hết, nhưng đây là mánh khóe nhằm gieo vào tâm trí mọi người sự nghi ngờ, khủng bố và căng thẳng để người ta tin là chuyện đó đang hoặc thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Bây giờ, khi người dân bản địa đã bị khuất phục, du khách người Hán đang tràn vào vì du lịch ở đây “an toàn”. “Được bảo vệ” khỏi những mối đe dọa vô hình từ những người được coi là theo đạo Hồi, những người đang đấu tranh đòi độc lập, và những “kẻ khủng bố”người Duy Ngô Nhĩ, trước đây đã “không cho” người Hán tới vùng này. Bây giờ người Hán đi lang thang khắp nơi, ống kính máy ảnh khổng lồ lủng lẳng trên cổ, chụp ảnh với một số ít người bán quạt và thợ thủ công địa phương còn sót lại và vừa cười vẫy tay chào mừng “chiến thắng”. Mù tịt trước sự kiện là hiện nay ít nhất một phần ba đến một nửa số nhà ở đây bị khóa, chủ sở hữu “biến mất” và nhiều trẻ em và người già trên đường phố hơn mức bình thường, họ cứ đi lang thang mà không đặt ra bất cứ câu hỏi nào. Tất nhiên, nhiều người Hán nghĩ, không có lửa thì làm sao có khói.

Chắc chắn là, Bắc Kinh đã phạm phải sai lầm khủng khiếp khi giam giữ những người vô tội, phải sửa lại ngay lập tức.

Xin quay lại với tình cảnh của chúng tôi ở trạm xe buýt. Sau 15 phút trả lời những các câu hỏi ranh mãnh, được thiết kế nhằm phát hiện động cơ thực sự của chúng tôi, chúng tôi đã thuyết phục được người phụ nữ có phù huy hiệu quanh cổ và máy tính bảng rằng chúng tôi không đến đây để đánh bom căn cứ quân sự của Trung Quốc. Lúc này, sau khi đã bị khủng bố và hốt hoảng vì có thể bị thu hộ chiếu vĩnh viễn, chúng tôi đã quyết định không tới thăm khu chợ nữa. Nhưng không, sau khi xác định là chúng tôi vô tội, quan chức này quyết tâm buộc chúng tôi kết thúc chuyến đi. Bà ta đứng nhìn khi chúng tôi được hộ tống lên một chiếc taxi, chúng tôi sẽ được đưa đến tận cửa và đảm bảo với chúng tôi rằng quay lại sẽ rắc rối.

Làm sao chúng tôi có thể nói “không” trước thái độ quyết liệt của bà ta - và cả vũ khí nữa?

Ruth Ingram

Phạm Nguyên Trường dịch

Ruth Ingram là một nhà nghiên cứu, viết nhiều cho Central Asia-Caucasus publication, Institute of War and Peace Reporting, the Guardian Weekly và nhiều ấn phẩm khác. (From The Diplomat).

A Holiday in Xinjiang

By Ruth Ingram

The Diplomat

February 04, 2019

What it’s like being a tourist inside a police state.

Armed policemen stand guard near Xinjiang's tourism advertisement

boards, which authority used to block off the road heading to Urumqi

People's Intermediate Court in Urumqi, Xinjiang, China, Sept. 17, 2014.

Image Credit: AP Photo/Jack Chang

We survived the metal detector and emerged with ourselves and our bags intact on the other side of the X-ray machine. Yet an alarm somewhere must have sounded within a couple of seconds of us entering the bus station. Out of nowhere the home guard surrounded us, their medieval pole-arms at the ready. Scary though this was, the idea that 21st century China was protecting its people with relics from the 10th century was, once my heart beat had returned to normal, somewhat comical. One of the guards surreally brandished his boat-hook-tipped staff with a broad smile on his face. The others were made of sterner stuff; they glared at us, brandishing variously a body restrainer, a metal pole decorated with two feet of jagged nails at right angles to each other, a red-tipped spear, and the usual clubs and riot shields. We were surrounded and trapped.

This was week two of our holiday to Xinjiang, the Muslim Uyghur region of northwest China. With every day of our journey, the Orwellian proportions of the clampdown in the area became increasingly surreal. Since Chen Quanguo, fresh from success in Tibet, took over as Party secretary in 2016, more than 1 million Uyghur people from every walk of life have been extrajudicially detained for re-education or worse. Their “crimes”? Wearing a headscarf, turning up late for a compulsory Monday morning flag raising ceremony, lackluster or “unpatriotic” rendering of the national anthem, or growing an “unusual” beard, to list a few of the many “misdemeanors” that can get a Uyghur taken away these days.

We had inadvertently stumbled into a no-go region for foreigners. We learned that this bus terminal, at which we had to change to travel to a particularly interesting local bazar, was one of the most heavily militarized areas in the region and strictly off limits. We were told to sit down and “rest a while” while our passports were taken.

A land cruiser arrived 15 minutes later. Out jumped an official with a translator. It was our job to convince her that we really were tourists off to a local market before she would let us go. Having decided that groveling was our best option, we apologized profusely for straying from the tourist route and begged to be able to return to the safety of Kashgar’s walled city and the tourist trail. Off-piste forays in Xinjiang, China’s frontier for the war on terror, were likely to cause an avalanche of unpredictable proportions, and I for one was not up to the challenge.

Strangely, tourism is on the rise in this predominantly Turkic speaking, so-called autonomous region. If the propaganda is to be believed, tourists are flooding into the area, mainly Han Chinese from other provinces eager to see the ancient Silk Route culture, including the colorful native “minorities” who, according to state-run media, love to sing and dance and eat meat on skewers and mutton pilau piled high on huge plates with their hands. While the world watches and condemns the incarceration of more than 1 million Uyghurs in re-education camps, China is trumpeting tourist numbers to the Xinjiang region as never before. A Global Times report in January even attributed the “skyrocketing” tourist numbers to “Xinjiang’s current efforts to eliminate extremism and to ensure social stability,” citing “the establishment of vocational training and education centers” as having “contributed to the booming tourism,” according to officials reached by the state-owned newspaper on January 21.

Xinjiang’s tourism industry took a sharp tumble following a knifing incident outside Urumqi railway station in April 2014 and an attack on shoppers at an early morning market shortly afterwards, where 44 people were killed and scores injured. Tourist numbers crashed significantly from 50 million the year before to a mere trickle. To reverse the dwindling numbers a “special fund” worth 20 million Chinese yuan ($3 million) was created to pay 500 yuan ($74) bonuses to those who came to the region.

This — and of course the incarceration of one-tenth of Xinjiang’s Uyghur population deemed “troublemakers” — must have helped, because it seems that visitor numbers have rallied considerably. That not a single terrorist incident has been reported in the region since Chen has come to power is trumpeted as evidence that Xinjiang is now safe. Beijing’s Foreign Ministry spokesperson Geng Shuang, countering international criticism over the re-education camps, said in September 2018 that Xinjiang had stabilized, its economy was developing well, and its people were living in harmony and enjoying religious freedom. He said that in 2017, Xinjiang had received more than 100 million domestic and overseas tourists, up a third over the previous year’s figures. “If Xinjiang were not safe, stable, and harmonious, then there would not be so many Chinese and foreign tourists going to Xinjiang for sight-seeing,” Geng said. “I think that this aspect proves Xinjiang’s current good situation.”

The latest statistics for January 2019, show the trend is continuing. A surge of 2.1 million tourists converged on Xinjiang during the three day New Year’s holiday, a year-on-year increase of 40.58 percent.

Back in 2014, Inaam Nesirdin, Xinjiang’s tourist chief, had insisted Xinjiang was safe, noting that “not a single” tourist had been injured by an attack there in around 10 years. He has always maintained that ‘‘Seeing is believing. Come to Xinjiang to take a look.’’

But these days Xinjiang is a tourist destination unlike any other. It doesn’t take long before the all-reaching proportions of the clampdown begin to be blatantly obvious to any tourist with their eyes open. Half the GDP of this area, which is four times the size of France, has been spent on security.

We were keenly aware from the moment our irises were scanned and fingerprints taken at the airport that this would be an unusual holiday.

Every minute of every day, every person is monitored on screens, through listening devices and cameras in cafes, at work, on public transport, and on the streets. Compulsory monitoring apps are installed on phones and in cars and every face in a crowd can be identified within minutes. Every ID card is scanned and phones are checked scores of times a day. Uyghurs tremble at night, listening to footsteps on the stairs; every knock on the door could be for them.

There was a surreal feel about our days in Xinjiang. An innocent wander down a mud-walled alleyway, soaking up antiquity, could be hijacked in an instant by yelling, baton-thrusting young police cadets coming out of nowhere. They would sprint past the tourists, position themselves in formation nearby, advance toward an invisible foe, spears at the ready, and finally stab the air for all they are worth. Regardless of the effect this might have on an unsuspecting foreigner drinking in the evening air, the drills, the whistle-blowing, and the mock stabbings and garottings of each other continue apace.

While Uyghur residents’ ID’s are checked everywhere they go, tourists and Han Chinese are waved through with smiles. Uyghurs going to work are ordered off city buses during trips across town while Han Chinese and holiday makers continue their journey uninterrupted.

Throughout 2017 entire cities around the region ground to a halt while the contents of China’s military machine marched through the streets every morning, stomping, shouting slogans, and brandishing an intimidating array of military hardware in the face of every would-be rebel. Since then the invading armies have melted into the infrastructure, sitting behind razor wire topped iron cages, manning “convenient police stations”  built at 500 meter intervals along every street, or stationed inside parked armed personnel carriers blazing sirens 24/7. Streets and markets are patrolled by lines of weapon-wielding new recruits wearing bullet proof vests and tin helmets, and carrying riot shields and restraining poles. Whenever a whistle blows in loud short bursts, they all run in one direction, huddle behind shields and face the invading army. Of course there is no enemy and no invading army, but the trick is to instill such suspicion, terror, and tension in every member of society that they believe there is, or could be at any moment.

Now that the natives have been subdued, Han Chinese holidaymakers are flooding in because it is “safe” to do so. “Protected” from invisible threats from supposed Islamists, splittists who are struggling for independence, and Uyghur “terrorists,” which had deterred Han Chinese from coming here before, they now wander around, huge lenses dangling from their necks, posing with the few remaining nan sellers and local craftsmen and waving “victory” salutes with smiling faces. Oblivious to the fact that now at least one-third to half the homes are padlocked, with the owners “gone away” and there are disproportionately more children and elderly people on the streets than is normal, they meander unquestioningly. No smoke is without fire, of course, many Han Chinese think. Unquestioningly, were Beijing to have made a terrible mistake incarcerating innocent people, this would of course be put right immediately.

Meanwhile, back to our bus station adventure. After 15 minutes of negotiating trick questions designed to expose our true motives, we managed to convince the woman with a badge around her neck and a clipboard that we were not there to bomb the Chinese military base. By this time, suitably terrorized and panicking that we might lose our passports forever, we had decided against the bazar visit. But no, having determined our innocence, the official was now determined to make us finish the trip. She saw to it that we were escorted to a taxi that would take us from door to door and assured us that getting back would be a breeze.

How could we say no in the face of her insistence — and those weapons?

By Ruth Ingram

Ruth Ingram is a researcher who has written extensively for the Central Asia-Caucasus publication, Institute of War and Peace Reporting, the Guardian Weekly newspaper and other publications. (From The Diplomat).

*  *  *

Xem bài liên hệ cùng chủ đề: click vào đây

Xem trang Kiến thức, Tài liệu: click vào đây

Xem bài trên trang Anh ngữ: click vào đây

Trở về trang chính: www.nuiansongtra.com