TƯỢNG NỮ THẦN TỰ DO.
(The Statue of Liberty)

Tượng Nữ Thần Tự-do là biểu-tượng cho Mỹ quốc, nó được đặt tại hải-cảng ở thành-phố Nữu-Ước. Tên đầy đủ của nó là “Ánh sáng của Tự-do soi rạng khắp thế-giới” (Liberty Enlightening the World), là món quà của nước Pháp tặng cho Hoa-kỳ.

Tượng đặt tại đảo nhỏ Bedloe Island, phía sau là dãy Mannhattan kéo dài tận chân trời mờ sương, những tháp của cầu Brooklyn trên dòng sông East River ở phía bên phải, giòng sông Hudson và một phần của New Jersey hiện ở bên tráicủa Tượng. Do sáng-kiến của sử gia, giáo-sư luật-khoa Pháp tên là Edouard René Lefebvre de Laboulaye nêu ra trong một bữa ăn tối thịnh-soạn giữa các nhân-sĩ uyên-bác, có thế lực thuộc giới thượng-lưu Pháp trong một ngôi làng nhỏ Glatigny gần Paris, Pháp quốc. Họ nêu ý định là nên tặng cho Hoa-kỳ một kỷ-vật nhân ngày đệ bách chu-niên Tuyên-ngôn Độc-lập của Hoa-kỳ.

Tuy vậy, mãi đến năm 1871, Pháp mới gởi điêu-khắc gia Frédéric August Bartholdi qua Mỹ bằng tiền túi của mình trên con tàu S.S. Pereire. Bartholdi là một thanh-niên trẻ được thuê để hầu bàn trong bữa tiệc trên, vốn là một nhà điêu-khắc, một nghệ-sĩ trẻ tuổi. Bartholdi đã hoàn thành tượng một vị tướng trong quân-đội Napoleon lúc mới có 18 tuổi. Khi tàu đến hải-cảng Nữu-Ước, Bartholdi ngẫu hứng với ý định đặt tượng tại cửa ngỏ hải-cảng này. Barthodi dùng Jeanne de Pusiex làm người mẫu, sau này ongt ta cưới làm vợ. Khuôn mặt của tượng là khuôn mặt của mẹ ông ta.

Hai bên bàn thảo đi đến quyết-định là: Pháp sẽ tự-động quyên góp vốn để làm tượng, Mỹ chịu trách-nhiệm hoàn-thành cái bệ tượng. Số tiền người Pháp quyên góp lên tới 250,000.00 USD. Về phía Pháp, một nhà máy kim loại Pháp hứa tặng kim-loại cần-thiết sau bữa tiệc gây quỹ ngày 6-11; với sự góp sức đặc-biệt của kỷ-sư Gustave Eiffel (có bản viết là Alexandre Eiffel) là người xây dựng tháp Eiffel ở Pháp cũng như do công-ty Freemansonry, nhiều thành-phố cùng dân chúng Pháp hỗ-trợ cho dự án này. Như vậy, sáng kiến nãy sinh vào năm 1865 nhưng mãi đến 28-10-1886, tượng đài mới khánh-thành dưới sự chứng-kiến của Tổng-thống Mỹ thời đó là Ông Grover Cleveland.

Pho tượng cân nặng 225 tấn với chiều cao 305 feet từ mặt biển lên tới đỉnh đầu ngọn đuốc. Toàn thân của tượng được đặt trên bệ đúc bằng xi-măng cốt sắt cân nặng 23,500 tấn; nhô khỏi mặt nước biển 150 feet, chân đế ăn sâu trong lòng đất 20 feet. Bệ tượng được ông Richard M. Hunt vẽ kiểu và do ông Charles P. Stone chịu trch-nhiệm xây-dựng, cả hai ông đều là người Mỹ. Cánh tay phải cầm cây đuốc Tự-do dài 42 feet, chiếc đuốc sáng bằng 2,500 lần ánh trăng tròn; vòng lưng dài 35 feet, sóng mũi dài 4 feet. Vào trong pedestial, du khách sẽ thấy 168 bậc thang để leo lên tầng cao nhất, leo lên ngọn đuốc tự-do trên cánh tay bức tượng. Ngay ở chân bệ của tượng, dân Mỹ đã khắc lên đó bài thơ trứ danh của nữ thi-sĩ di-dân Emma Lazarus (1849-1887) dưới tên “The New Colossus” có nghĩa là ”người khổng-lồ nước”.

Bài thơ đó như sau:

The New Colossus

Not like the brazen giant of Greek fame.
With conquering limbs astride from land to land;
Here at our sea-washed, sunset gates shall stand.
A mighty woman with a torch, whose flame
Is the imprisoned lightning, and her name
Mother of Exiles, From her beacon-hand
Glows world-wide welcome; her mild eyes command.
The air-bridged harbor that twin cities frame.
“Keep, ancient lands, your storied pomp!” cries she
With silent lips. “Give me your tired, your poor,
Your huddled masses yearning to breathe free,
The wretched refuse of your teeming shore.
Send these, the homeless, tempest-tossed to me,
I lift my lamp beside the golden door!”

Bài thơ với nội-dung mời mọc những kẻ không nhà, kẻ nghèo khó, kẻ mệt-mõi hãy đến Mỹ quốc để tìm tự-do. Đối với du-khách và những di dân đến Mỹ, niềm xúc-động trào dâng, nhiều người đã khóc, đã reo mừng khi thấy cánh tay dang ra như vẫy gọi. Với chiến-binh Mỹ, tượng Nữ thần trầm ngâm, thầm lặng như người mẹ đợi chờ. Thuyền trưởng Harry Truman đã viết thư cho người yêu, cô Bess Wallce như sau: ”I’ve never seen anything that looked so good as the Liberty Lady in New York Harbor” (Anh chưa bao giờ được thấy một cái gì tốt đẹp như tượng Nữ-Thần Tự-Do trên hải-cảng New York).

Một vài số liệu về tượng Nữ-thần Tự-do như sau:

- Độ cao từ nền tới đuốc là 92,97 mét
- Độ cao từ chân đến ngọn đuốc là 46,04 mét
- Độ cao bệ tượng đá cẩm-thạch là 27,13 mét.
- Độ cao nền dưới bệ tượng là 19,81 mét.
- Mặt tượng rộng (từ tai này tới tai kia) là 3,05 mét.
- Khoảng cách giữa hai mắt là 0,61 mét
- Mũi dài 1,35 mét.
- Cánh tay phải cầm đuốc dài 12,8 mét.
- Bàn tay phải 5 mét.
- Ngón tay trỏ dài 2,43 mét.
- Móng tay rộng 0,25 mét, dài 0,33 mét

Trong buổi lễ khánh thành vào ngày 28-10-1886 do Tổng-Thống đương-nhiệm là Ông Grover Cleveland chủ-tọa. Đoàn diễn-hành dài đến 3,5 miles; ngoài các đơn-vị của quân-đội, các thành-phố lớn còn có hơn 20,000 bộ hành tham-dự. Chiếc xe của Tổng-thống George Washington đi do 8 con ngựa kéo, đoàn diễn-hành mất hơn 3 giờ mới qua khán đài chính. Khi Tổng-thống Cleveland đặt chân lên đảo Bedloe, những tiếng súng đại-bác đã nổ vang rền cùng với tất cả các tàu đang ở trong Vịnh đều hú còi rền vang trời để chào mừng. Dưới chân bức tượng đặt một hộp niêm kín trong đó có đựng:

- Hiến-pháp Hoa-kỳ.
- Bản Tuyên-ngôn Độc-lập Hoa-kỳ.
- Lịch-sử bức tượng.
- Các bài báo viết về công-trình làm tượng.
- Một số tiền vàng tượng-trưng.

Lê Chánh Thiêm.

Tài-liệu tham-khảo:

Encyclopedia
Reader’s Digest
The Almanac